Jaarboek Thomas Instituut 1997 - Thomas Instituut te Utrecht

More documents

Recommendations

Info

68 M.A.I.M. BUnSEN II, q.90 a.2c van het gemeenschappelijke goede dat het als doel begrepen moet worden. Doeloorzaak (causa finalis) van wetten is het gemeenschappelijke goede. Een wet is er evenmin zonder de werking van een wetgever. In alles komt het ordenen tot een doel diegeen toe, aldus Thomas in ST I-II, q.90 a.3c, wiens doel het eigenlijk is. Nu heeft een wet in de eerste plaats betrekking op het gemeenschappelijke goede. Dit betekent dat het ordenen tot het gemeenschappelijke goede voorbehouden is aan een menigte van mensen in haar geheel of aan een of ander behartigend deel van de gehele menigte. Bijgevolg komt het vaststellen van een wet ofwel toe aan de menigte van mensen in haar geheel ofwel aan een publieke persoon die de zorg heeft voor de gehele menigte. Thomas is gewoon de menigte of de veelheid (multitudo) van de politieke gemeenschap (civitas) te onderscheiden. Een menigte is een politieke gemeenschap indien er onder de mensen iets of iemand is waardoor of door wie de menigte bestuurd wordt. Weliswaar neigen mensen er van nature toe om samen te leven maar bestuur is noodzakelijk. "Immers, waar veel mensen zijn en waar eenieder voor zichzelf zorgt, daar zou de menigte zich in verschillende richtingen verstrooien indien er niet iemand zou zijn die de zorg heeft voor wat het goede van de menigte betreft; zoals ook het lichaam van de mens (... ) zou ontbinden indien er in het lichaam niet een algemene regelende kracht zou zijn die tot het gemeenschappelijke goede van alle leden strekt." 11 Omdat een.politieke gemeenschap een volkomen gemeenschap is, zij streeft immers het hoogste goed na: het goede leven, zijn wetten iets van politieke gemeenschappen. Werkoorzaak (causa efficiens) van een wet is derhalve degeen die de zorg voor de Translation, and Commentary .by R.I. Henle, s.j., University of Notre Dame Press, Notre Dame 1993, p.79. Deze omschrijving is weliswaar juist maar ook erg abstract. In De regno ad regem Cypri is Thomas wat concreter. Daar stelt hij dat de inspanning van een koning gericht moet zijn op het goede leven van de hem onderdanige menigte. Dit goede leven dient een koning in te voeren, te bewaren en te bevorderen. Het goede leven behoeft de eenheid van de vrede, de aanwezigheid van noodzakelijke stoffelijke goederen etc. Men leze De regno II, c.4 (Leonina-editie, tomus XLII, Rome 1979). II Zie De regno I, C.l.
THOMAS' WETSBEGRIP 69 gemeenschap heeft. Zoals gezegd reduceert de aristotelische causaliteitsleer alle oorzakelijkheid tot een viertal oorzaken. In de definitie van een wet kunnen er drie gemakkelijk aangewezen worden: vormoorzaak, doeloorzaak en werkoorzaak. Wat ontbreekt is de stofoorzaak (causa materialis). De stof van een ding is datgene waaruit het gemaakt is. Een klok bijvoorbeeld bestaat uit delen, zonder welke de klok niet zou zijn. Wat nu materie of stofoorzaak van een wet is laat zich gemakkelijk raden: handelingen van de mensen die een politieke gemeenschap uitmaken. Zoals samenhang delen tot een klok vormt, zo worden menselijke handelingen tot wet 'gevormd' door de afgekondigde ordening van het verstand. Nu zijn handelingen uiteraard op een andere wijze materie dan de delen van een klok. In verband met menselijke handelingen moet 'vormen' daarom op een andere manier verstaan worden. Afgekondigde ordeningen van het verstand vormen menselijke handelingen in die zin dat zij er zich op betrekkenP 3. Theologische toepassing van de begripsbepaling In navolging van Aristoteles meent Thomas dat woorden (voces) tekenen (signa) zijn van begrippen (intellectus) en zijn begrippen gelijkenissen (similitudinesï van dingen. Woorden verwijzen naar dingen die betekend worden door middel van het begrijpen van het verstand. In de mate dat iets door ons met het verstand gekend kan 12 Dat Thomas in de begripsbepalende vraagstelling geen aandacht heeft voor de stof van wetten duidt geenszins op gebrek aan belangstelling. Hij wijdt er immers een hele vraagstelling aan, namelijk ST I-II, q.92. In het eerste artikel van deze vraagstelling beziet Thomas de relatie tussen wet en deugd en betoogt hij in navolging van Aristoteles dat een wetgever dient bij te dragen aan de morele ontwikkeling van de gemeenschapsleden. "Omdat een wet gegeven wordt met als doel het richten van menselijke handelingen, maakt een wet mensen in zoverre goed, voor zover menselijke handelingen bijdragen tot deugd." En in het tweede artikel stelt hij de wijze waarop wetten zich op handelingen betrekken afhankelijk van hun geaardheid. Het voert te ver om stil te staan bij de intrinsieke kwaliteiten van handelingen. Men raadplege verder ST I-II, q.18.
Page 2 and 3:
Bestuur Prof. dr. H.A.G. Braakhuis
Page 4 and 5:
Redactie Dr. H.J.M. Schoot (hoofdre
Page 6 and 7:
H. W.M. ten Have WIE KENT DE KRACHT
Page 8 and 9:
8 H.I.M. SCHOOT cornerstone of any
Page 10 and 11:
10 PIM VALKENBERG This wider perspe
Page 12 and 13:
12 PIM VALKENBERG the doctrinal aut
Page 14 and 15:
14 PIM VALKENBERG thoughts in the M
Page 16 and 17:
16 PIM VALKENBERG wanted to investi
Page 18 and 19: 18 PIM VALKENBERG Christian in the
Page 20 and 21: 20 PIM VALKENBERG hand them over to
Page 22 and 23: 22 PIM VALKENBERG religions=", Whil
Page 24 and 25: 24 PIM VALKENBERG in front of the H
Page 26 and 27: 26 PIM VALKENBERG Aquinas remains b
Page 28 and 29: 28 PIM VALKENBERG 2.3 The rules of
Page 30 and 31: 30 PIM VALKENBERG of the subject-ma
Page 32 and 33: 32 PIM VALKENBERG the Qur' än come
Page 34 and 35: 34 PIM VALKENBERG encourage and str
Page 36 and 37: 36 PIM VALKENBERG arguments are of
Page 38 and 39: 38 PIM VALKENBERG The reference to
Page 40 and 41: 40 PIM VALKENBERG almightiness - th
Page 42 and 43: 42 PIM VALKENBERG The first name wh
Page 44 and 45: 44 PIM VALKENBERG Finally, we meet
Page 46 and 47: 46 PIM VALKENBERG Christians in Spa
Page 49 and 50: KOM EN ZIE WAAR IK WOON! Aantekenin
Page 51 and 52: DE TOEGANG TOT CHRISTUS 51 geen bet
Page 53 and 54: DE TOEGANG TOT CHRISTUS 53 het begi
Page 55 and 56: DE TOEGANG TOT CHRISTUS 55 dan bij
Page 57 and 58: DE TOEGANG TOT CHRISTUS 57 overtuig
Page 59 and 60: DE TOEGANG TOT CHRISTUS 59 c) Een d
Page 61: DE TOEGANG TOT CHRISTUS 61 SUMMARY
Page 64 and 65: 64 M.A.J.M. BUIJSEN de natuurrechts
Page 66 and 67: 66 M.A.J .M. BUIJSEN de eerste plaa
Page 70 and 71: 70 M.A.J.M. BUUSEN worden, is het b
Page 72 and 73: 72 M.A.I.M. BUIJSEN qq. 90-97,16 da
Page 74 and 75: 74 M.A.I.M. BUUSEN hebben bij het v
Page 76 and 77: 76 M.A.J.M. BUUSEN echter niet geze
Page 78 and 79: 78 M.A.J.M. BUUSEN vermogens van de
Page 80 and 81: 80 M.A.J.M. BUUSEN zij tot het geme
Page 82 and 83: 82 M.A.] .M. BUUSEN dat een wet in
Page 85 and 86: WIE KENT DE KRACHT VAN UW TOORN? Ov
Page 87 and 88: WIE KENT DE KRACHT VAN UW TOORN? 87
Page 101 and 102: kwestie' .20 WIE KENT DE KRACHT VAN
Page 107 and 108: WIE KENTDE KRACHTVANUW TOORN? 107 d
Page 109: WIE KENT DE KRACHT VAN UW TOORN? 10
Page 112 and 113: 112 ANTONIE VOS loyal to Saint Thom
Page 114 and 115: 114 ANTONIE VOS different (20). The
Page 116 and 117: 116 ANTONIE VOS what is thus far sa
Page 118 and 119:
118 ANTONIE VOS used in ordinary sp
Page 120 and 121:
120 ANTONIE VOS describe and to ana
Page 122 and 123:
122 ANTONIE VOS with the divine wil
Page 124 and 125:
124 ANTONIE VOS ancient Greek philo
Page 126 and 127:
126 ANTONIE VOS church and society
Page 129 and 130:
AQUINAS ON NECESSITY AND TIME A Res
Page 131 and 132:
A RESPONSE TO ANTONIE VOS 131 done-
Page 133:
A RESPONSE TO ANTONIE VOS 133 take
Page 136 and 137:
136 THOMAS F. O'MEARA but this pres
Page 138 and 139:
138 H.W.M. RIKHOF continue. The thr
Page 140 and 141:
140 H.W.M. RIKHOF Peccatum" Joseph
Page 142 and 143:
142 H.W.M. RIKHOF (Hogeschool Holla
Page 144 and 145:
144 H.W.M. RIKHOF 7. Publications i
Page 146:
PRlI'ITED ON PERMANENT PAPER· IMPR
show all

Jaarboek Thomas Instituut 1997 - Thomas Instituut te Utrecht

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?