Jaarboek Thomas Instituut 1997 - Thomas Instituut te Utrecht

More documents

Recommendations

Info

80 M.A.J.M. BUUSEN zij tot het gemeenschappelijke goede geordend is; recht naar maker is een wet wanneer zij de bevoegdheid van de wetgever niet overschreden heeft; recht naar vorm is een wet wanneer zij de lasten maar verhouding gelijk oplegt. Naar doel is een wet daarentegen onrecht wanneer zij eerder op de hebzucht of de eer van de wetgever betrekking heeft; naar maker is zij onrecht wanneer zij de bevoegdheid van de maker overschreden heeft; naar vorm is een wet onrecht wanneer zij de lasten ongelijk over de menigte verdeelt, ook al is zij tot het gemeenschappelijke goede geordend." Gesteld kan worden dat Thomas hier een toepassing geeft van de privatieleer, volgens welke een kwaad de privatie is van datgene wat iets van nature eigen is en behoort te hebben. Mist nu een maat-regel iets van datgene wat een maat-regel moet hebben om wet en dus recht te zijn, dan is de norm in dat opzicht geen wet en in dat opzicht ook onrecht. Ten slotte biedt de toepassing van de begripsbepaling op het politieke niveau ook inzichten die meer van praktisch nut zijn. In ST I II, q.97 maakt Thomas opmerkingen over het wijzigen van menselijke wetten en blijkt hij weer terug te grijpen op de begripsbepaling. In de eerste plaats blijkt dat de gronden voor verandering ten behoeve van het gemeenschap-pelijke goede in vorm en stof te vinden zijn. Allereerst kan er van de kant van het menselijk verstand grond voor rechtmatige aanpassing zijn. Eigen aan het menselijke verstand is namelijk dat zij opklimt van het onvolmaakte naar het volmaakte. Dit kan waargenomen worden in de geschiedenis van de beschouwelijke wetenschappen, aldus Thomas, want de onvolkomenheden van oude theorieën zijn door latere denkers weggenomen. Ook in praktische aangelegenheden hebben de eersten die er bedacht op zijn geweest iets nuttigs te vinden voor de politieke gemeenschap, dikwijls dingen ingesteld die in veelopzichten te kort schoten, welke evenwel door latere zorgdragers verbeterd zijn. Vervolgens kan een grond voor rechtmatige aanpassing komen van de kant van de mensen wier handelingen door de wet geregeld en gemeten worden vanwege een verandering in de menselijke gesteldheid. Want, zo zegt Thomas, verschillende dingen zijn 34 ST I-II, q.96 a.4.
THOMAS' WETSBEGRIP 81 voordelig naargelang verschillende gesteldheden." Tot uitspraken over de mate waarin een menselijke wet rechtmatig veranderd kan worden, blijkt Thomas te komen door haar doeloorzaak te bezien. Een menselijke wet kan slechts in zoverre rechtmatig veranderd worden, voor zover met haar verandering het gemeenschappelijke goede gediend is. Voorzichtigheid is echter geboden. De menselijke wet voert de leden van de politieke gemeenschap door gewenning tot deugd. Menselijke wetten doen een gewoonte ontstaan die veel vermag met betrekking tot hun inachtneming. Welbeschouwd doet iedere verandering van wet afbreuk aan deze gewoonte, hetgeen de doeltreffendheid van de betreffende gedragsbepaling niet ten goede komt. Om deze reden is het beter menselijke wetten nooit te veranderen, tenzij het gemeenschappelijke welzijn enerzijds zoveel toeneemt als het anderzijds afneemt. 36 Uit de begripsbepaling put Thomas ook mogelijkheden om de veranderingsbevoegdheid te preciseren. In beginsel behoort het tot de bevoegdheid van de menselijke zorgdrager om gestelde wetten te wijzigen. Problemen ontstaan wanneer een menselijke wet niet voortkomt uit een door het verstand geregelde wil, wanneer, met andere woorden, de door de zorgdrager gestelde wet in formeel opzicht gebrekkig is. Geheel in overeenstemming met hetgeen Thomas in de begripsbepalende vraagstelling beweerd heeft, houdt hij staande dat de zorgdrager in dergelijke gevallen de leden van de politieke gemeenschap niet vertegenwoordigt, omdat hij hun werkelijke belangen niet behartigt. Een vanuit de menigte opgekomen gewoonte kan dan ook een dergelijke gebrekkige wet opzij zetten, mits de menigte vrij is, dat wil zeggen wanneer zij in staat is om zelf haar werkelijke belangen te behartigen en bij wijze van gewoonte te formuleren." Weliswaar kan een zorgdrager in de optiek van Thomas wetswijziging in principe beter achterwege laten, maar dit neemt niet weg dat hij een bevoegdheid tot vrijstellen bezit, een bevoegdheid die ook weer begrensd wordt door het doel. Soms komt het immers voor 35 36 37 ST I-TI, q.97 a.I. ST I-TI, q.97 a.2. ST I-TI, q.97 a.3.
Page 2 and 3:
Bestuur Prof. dr. H.A.G. Braakhuis
Page 4 and 5:
Redactie Dr. H.J.M. Schoot (hoofdre
Page 6 and 7:
H. W.M. ten Have WIE KENT DE KRACHT
Page 8 and 9:
8 H.I.M. SCHOOT cornerstone of any
Page 10 and 11:
10 PIM VALKENBERG This wider perspe
Page 12 and 13:
12 PIM VALKENBERG the doctrinal aut
Page 14 and 15:
14 PIM VALKENBERG thoughts in the M
Page 16 and 17:
16 PIM VALKENBERG wanted to investi
Page 18 and 19:
18 PIM VALKENBERG Christian in the
Page 20 and 21:
20 PIM VALKENBERG hand them over to
Page 22 and 23:
22 PIM VALKENBERG religions=", Whil
Page 24 and 25:
24 PIM VALKENBERG in front of the H
Page 26 and 27:
26 PIM VALKENBERG Aquinas remains b
Page 28 and 29:
28 PIM VALKENBERG 2.3 The rules of
Page 30 and 31: 30 PIM VALKENBERG of the subject-ma
Page 32 and 33: 32 PIM VALKENBERG the Qur' än come
Page 34 and 35: 34 PIM VALKENBERG encourage and str
Page 36 and 37: 36 PIM VALKENBERG arguments are of
Page 38 and 39: 38 PIM VALKENBERG The reference to
Page 40 and 41: 40 PIM VALKENBERG almightiness - th
Page 42 and 43: 42 PIM VALKENBERG The first name wh
Page 44 and 45: 44 PIM VALKENBERG Finally, we meet
Page 46 and 47: 46 PIM VALKENBERG Christians in Spa
Page 49 and 50: KOM EN ZIE WAAR IK WOON! Aantekenin
Page 51 and 52: DE TOEGANG TOT CHRISTUS 51 geen bet
Page 53 and 54: DE TOEGANG TOT CHRISTUS 53 het begi
Page 55 and 56: DE TOEGANG TOT CHRISTUS 55 dan bij
Page 57 and 58: DE TOEGANG TOT CHRISTUS 57 overtuig
Page 59 and 60: DE TOEGANG TOT CHRISTUS 59 c) Een d
Page 61: DE TOEGANG TOT CHRISTUS 61 SUMMARY
Page 64 and 65: 64 M.A.J.M. BUIJSEN de natuurrechts
Page 66 and 67: 66 M.A.J .M. BUIJSEN de eerste plaa
Page 68 and 69: 68 M.A.I.M. BUnSEN II, q.90 a.2c va
Page 70 and 71: 70 M.A.J.M. BUUSEN worden, is het b
Page 72 and 73: 72 M.A.I.M. BUIJSEN qq. 90-97,16 da
Page 74 and 75: 74 M.A.I.M. BUUSEN hebben bij het v
Page 76 and 77: 76 M.A.J.M. BUUSEN echter niet geze
Page 78 and 79: 78 M.A.J.M. BUUSEN vermogens van de
Page 82 and 83: 82 M.A.] .M. BUUSEN dat een wet in
Page 85 and 86: WIE KENT DE KRACHT VAN UW TOORN? Ov
Page 87 and 88: WIE KENT DE KRACHT VAN UW TOORN? 87
Page 101 and 102: kwestie' .20 WIE KENT DE KRACHT VAN
Page 107 and 108: WIE KENTDE KRACHTVANUW TOORN? 107 d
Page 109: WIE KENT DE KRACHT VAN UW TOORN? 10
Page 112 and 113: 112 ANTONIE VOS loyal to Saint Thom
Page 114 and 115: 114 ANTONIE VOS different (20). The
Page 116 and 117: 116 ANTONIE VOS what is thus far sa
Page 118 and 119: 118 ANTONIE VOS used in ordinary sp
Page 120 and 121: 120 ANTONIE VOS describe and to ana
Page 122 and 123: 122 ANTONIE VOS with the divine wil
Page 124 and 125: 124 ANTONIE VOS ancient Greek philo
Page 126 and 127: 126 ANTONIE VOS church and society
Page 129 and 130: AQUINAS ON NECESSITY AND TIME A Res
Page 131 and 132:
A RESPONSE TO ANTONIE VOS 131 done-
Page 133:
A RESPONSE TO ANTONIE VOS 133 take
Page 136 and 137:
136 THOMAS F. O'MEARA but this pres
Page 138 and 139:
138 H.W.M. RIKHOF continue. The thr
Page 140 and 141:
140 H.W.M. RIKHOF Peccatum" Joseph
Page 142 and 143:
142 H.W.M. RIKHOF (Hogeschool Holla
Page 144 and 145:
144 H.W.M. RIKHOF 7. Publications i
Page 146:
PRlI'ITED ON PERMANENT PAPER· IMPR
show all

Jaarboek Thomas Instituut 1997 - Thomas Instituut te Utrecht

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?