Jaarboek Thomas Instituut 1997 - Thomas Instituut te Utrecht

THOMAS' WETSBEGRIP
afgeleid uit 'niemand mag kwaad worden gedaan' .30
Verschillen in statuut blijken te kunnen worden teruggevoerd
op het doel van de menselijke wet. Tot het begrip van menselijke
wetten behoort dat zij strekken tot het gemeenschappelijke goede van
de politieke gemeenschap. Menselijke wetten kunnen daarom
onderscheiden worden naar de verscheidenheid van diegenen die zich
op een bijzondere wijze voor het gemeenschappelijke goede inspannen,
zoals priesters, die voor het volk bidden, vorsten, die het volk regeren
en soldaten, die zich inspannen voor zijn veiligheid. Voor deze
mensen zijn dan ook bijzondere soorten van recht ingericht. 31
Ook met behulp van de werkoorzaak is een aantal oude
Romeinsrechtelijke onderscheidingen te verklaren. Het onderscheid op
grond van regeringsvorm is immers een onderscheid op grond van
werkoorzaak. 'Degene die de zorg voor een gemeenschap heeft', kan
immers één mens zijn en daarom spreken we in monarchieën van
'regelingen van vorsten' . In aristocratieën, waar een aantal
voortreffelijken regeert, spreken we van rechtsgeleerde adviezen en
senaatsbesluiten. En in de democratieën zijn er volksbesluiten. 32
Ten slotte behoort het tot het begrip van de menselijke wet
dat zij richting geeft aan menselijke handelingen, en
dienovereenkomstig worden wetten onderscheiden naar de
verschillende dingen waarop zij betrekking hebben. Naar stof
onderscheiden zijn er wetten aangaande moord, aangaande overspel
etc. etc. _33
Voorts expliciteert Thomas met behulp van de begripsbepaling
de opzichten waarin menselijke wetten te kort kunnen schieten.
Menselijke wetten kunnen zowel naar doel, als naar maker, als naar
vorm recht zijn maar ook onrecht. Recht naar doel is een wet wanneer
30 ST I-IT, q.94 a.4 c. In traditionele Romeinsrechtelijke zin is
volkenrecht niet het recht tussen volkeren, wat volkenrecht in moderne zin is,
maar het recht onder volkeren. In deze zin zijn zowel volkenrecht als
burgerlijk recht recht dat tussen personen geldt. Vgl. lnstitutiones I,2,l.K
I,la-b. in Corpus luris Civilis, P. Krüger, Th. Mommsen, R. Schöll (eds.),
Berlijn: Weidmann, 1895 (zevende druk).
31 ST I-IT, q.95 a.4.
32 ST I-IT, q.95 a.4 en zie lnst. I,2,3-8.K I,lb-2a.
33 ST I-IT, q.95 a.4.
79