Jaarboek Thomas Instituut 1997 - Thomas Instituut te Utrecht

72 M.A.I.M. BUIJSEN
qq. 90-97,16 dan kunnen we zien dat toepassing plaatsvindt binnen
drie onderscheiden maar verbonden niveau's: ten eerste, het niveau
van de politieke gemeenschap; ten tweede, het niveau van de
mensengemeenschap in haar geheeloftewel dat van de mensheid; ten
derde het niveau van God. Past Thomas nu de definitie op het
politieke niveau, dan spreekt hij van de menselijke wet, bij toepassing
op het algemeen-menselijke niveau spreekt hij van de natuurlijke wet
(lex naturalis of lex naturae); bij toepassing op het goddelijke niveau
ten slotte van de eeuwige wet (lex aetema).
Op het eerste niveau, dat van het politieke, hebben de termen
van de begripsbepaling hun meest eigenlijke betekenis. We zagen
reeds dat het maken van een wet diegene toekomt die de zorg heeft
voor de gemeenschap. Een menselijke wet wordt bijgevolg gemaakt
door de 'zorgdrager' in een politieke gemeenschap. Naar de mening
van Thomas is dit het geheel van haar leden of een of ander
behartigend deel: een keizer, een koning, een senaat, Regering en
Staten-Generaal etc. De rede waarvan de begripsbepaling spreekt, is
bijgevolg de praktische rede van de menselijke wetgever in de
politieke gemeenschap. Deze kondigt regelingen af die als het ware als
afleidingen het voortbrengsel zijn van diens praktische redeneringen.
Onder het gemeenschappelijke goede is dan het goede van alle leden
van de politieke gemeenschap te verstaan. Het goede van ieder
gemeenschapslid is diens welzijn en dit welzijn is gelegen in diens
actualisering als mens, in de volledige ontwikkeling van de aan zijn
natuur inherente vermogens.'?
Bij toepassing van de begripsbepaling op het niveau van de
mensheid verandert er materieel gezien weinig: het zijn en blijven de
handelingen van mensen die worden gevormd. Ook verschilt het doel
niet van dat van de menselijke wet. Deze ordening strekt er eveneens
16 Wat uiteraard ook niet duidt op gebrek aan belangstelling,
integendeel. In ST I-IT, qq.98-108 staat Thomas uitgebreid stil bij de Oude
Wet en de Nieuwe Wet, en aanmerkelijk langer dan bij de wetten van ST I-IT,
qq.90-97. Uit het feit dat de bespreking van de goddelijke wet meer ruimte
beslaat en gezien de plaats die zij inneemt in het vertoog over de wetten,
achteraan, kan worden afgeleid dat Thomas' belangstelling zelfs voornamelijk
uitgaat naar de goddelijke wet (lex divina).
17 ST I-IT, q.91 a.3.