Jaarboek Thomas Instituut 1997 - Thomas Instituut te Utrecht

94 H.W.M. TEN HAVE
bij mensen is straf immers een teken van toom, daarom wordt Gods
straf metaforisch ook wel Gods toom genoemd."
In ST I, q.20 a.1 obj.1 gaat Thomas in op de vraag of er liefde is in
God. In het artikel speelt vooral het probleem dat amor, net als ira en
tristitia, voor een deelook een passio is, wat niet bij God past.
De passiones sensitivi kunnen echter materiale en formale
opgevat worden. Materiale is toom een accensio sanguinis circa cor.
Formale is toom appetitus vindictae. In dit opzicht geven ira en
tristitia ook een zekere imperfectie aan, in tegenstelling tot amor en
gaudium. Materiale horen amor, gaudium, tristitia noch ira bij God.
Formale horen gaudium en amor in eigenlijke zin bij God (proprie),
tristitia en ira slechts in metaforische zin, omdat zij een imperfectie
aanduiden.
In bovengenoemde passages heeft Thomas' benadering van de toom
een strak theo-logisch karakter, gebaseerd op het geloof dat God
omdat Hij God is, geen lichaam heeft en dus ook geen passies.
Echter, in artikel 5 van quaestio 23 wordt de toom Gods
benaderd vanuit de vraag naar de gerechtigheid Gods. Het artikel zelf
gaat over de vraag of voorkennis van de verdiensten de oorzaak is van
de predestinatie. Het derde objectum betreft de vraag of het niet
onrechtvaardig is, dat God de mensen, die in feite gelijk zijn, geen
gelijke bestemming toebereidt (d.w.z. sommigen worden verworpen,
anderen worden voorbestemd tot zaligheid)."
Het responsum antwoordt dat de goddelijke goedheid in een
veelvormigheid van geschapen dingen gerepresenteerd moet worden,
en dat God daarom ook kwade dingen toelaat zodat ook vele andere
11 Opgemerkt zij, dat Thomas niet om 'pastorale' of exegetische
redenen ontkent dat er toorn is bij God, maar strikt theologische redenen
aanvoert, namelijk de veronderstelling dat God geen passies heeft. Dit
falsifieert ook een bepaald soort prediking die een tegenstelling meent te
moeten maken tussen een filosofisch, kil en afstandelijk godsbeeld, en een
liefhebbende gepassioneerde bijbelse God. Bij Thomas gaat het, blijkens de
Schriftcitaten (zoals b.v. Psalm 105 in ST I, q3 a2 02) om dezelfde God.
12 Deze vraag lijkt nog het meest op de moderne theodicee-vraag, in
dit geval echter niet toegepast op het ondermaanse, maar op het hiernamaals.