Jaarboek Thomas Instituut 1997 - Thomas Instituut te Utrecht

More documents

Recommendations

Info

78 M.A.J.M. BUUSEN vermogens van de schepselen tot werking komen, tot een werking waarin zij zichzelf realiseren. De manier waarop God de schepselen naar het goede beweegt varieert dus naargelang hun zijnswijze. In ST I-II, qq.90-97 tracht Thomas Gods wereldbestuur met betrekking tot mensen te conceptualiseren. Met behulp van de bepaling van het wetsbegrip verheldert hij een relatie, waarbij hij zowel ingaat op het oorzakelijke aspect daarvan, en zo duidelijk maakt dat in de 'maatregelen' van onze wetgevers Gods wereldbestuur zich toont (mediante naturae), als op het wezenlijke aspect, voor zover hij namelijk aangeeft dat een wet in God op uitstekender wijze vooraf aanwezig is. 4. Overige toepassingen van de begripsbepaling Hoewel de theologische toepassing van de begripsbepaling verreweg de belangrijkste is, blijkt de begripsbepaling dermate rijk dat Thomas haar ook kan aanwenden op wijzen die bij niet-theologen inzicht genereren. Ook zijn toepassing van de begripsbepaling op het niveau van het politieke is bijzonder geslaagd, zowel in theoretisch als in praktisch opzieht. De definitie blijkt allereerst een aantal onderscheidingen te kunnen verantwoorden. Het traditionele Romeinsrechtelijke onderscheid tussen volkenrecht (ius gentium) en burgerlijk recht (ius civile) kan op de vorm van de menselijke wet teruggevoerd worden. Menselijke wetten zijn ordeningen van het menselijke verstand. Dit impliceert dat menselijke wetten van de natuurlijke wet worden afgeleid. Thomas brengt het onderscheid tussen volkenrecht en burgerlijk recht terug op de verschillende wijzen waarop menselijke wetten van natuurwettelijke beginselen worden afgeleid. Zo behoort datgene wat bij wijze van gevolgtrekking is afgeleid tot het volkenrecht. Tot het burgerlijke recht behoort datgene wat bij wijze van nadere bepaling is afgeleid. Thomas is wat terughoudend bij het verduidelijken van het onderscheid tussen de beide wijzen van afleiding, maar de afleiding bij wijze van nadere bepaling verduidelijkt hij door haar te vergelijken met de wijze waarop een bouwmeester een algemeen concept van huis verbijzondert tot het ontwerp van een concreet huis. Als voorbeeld voert hij aan dat straftoemeting in concreto een nadere bepaling is van het beginsel 'hij die een misdaad begaat, moet worden gestraft'. Daarnaast is 'er mag niet worden gedood' bij wijze van gevolgtrekking
THOMAS' WETSBEGRIP afgeleid uit 'niemand mag kwaad worden gedaan' .30 Verschillen in statuut blijken te kunnen worden teruggevoerd op het doel van de menselijke wet. Tot het begrip van menselijke wetten behoort dat zij strekken tot het gemeenschappelijke goede van de politieke gemeenschap. Menselijke wetten kunnen daarom onderscheiden worden naar de verscheidenheid van diegenen die zich op een bijzondere wijze voor het gemeenschappelijke goede inspannen, zoals priesters, die voor het volk bidden, vorsten, die het volk regeren en soldaten, die zich inspannen voor zijn veiligheid. Voor deze mensen zijn dan ook bijzondere soorten van recht ingericht. 31 Ook met behulp van de werkoorzaak is een aantal oude Romeinsrechtelijke onderscheidingen te verklaren. Het onderscheid op grond van regeringsvorm is immers een onderscheid op grond van werkoorzaak. 'Degene die de zorg voor een gemeenschap heeft', kan immers één mens zijn en daarom spreken we in monarchieën van 'regelingen van vorsten' . In aristocratieën, waar een aantal voortreffelijken regeert, spreken we van rechtsgeleerde adviezen en senaatsbesluiten. En in de democratieën zijn er volksbesluiten. 32 Ten slotte behoort het tot het begrip van de menselijke wet dat zij richting geeft aan menselijke handelingen, en dienovereenkomstig worden wetten onderscheiden naar de verschillende dingen waarop zij betrekking hebben. Naar stof onderscheiden zijn er wetten aangaande moord, aangaande overspel etc. etc. _33 Voorts expliciteert Thomas met behulp van de begripsbepaling de opzichten waarin menselijke wetten te kort kunnen schieten. Menselijke wetten kunnen zowel naar doel, als naar maker, als naar vorm recht zijn maar ook onrecht. Recht naar doel is een wet wanneer 30 ST I-IT, q.94 a.4 c. In traditionele Romeinsrechtelijke zin is volkenrecht niet het recht tussen volkeren, wat volkenrecht in moderne zin is, maar het recht onder volkeren. In deze zin zijn zowel volkenrecht als burgerlijk recht recht dat tussen personen geldt. Vgl. lnstitutiones I,2,l.K I,la-b. in Corpus luris Civilis, P. Krüger, Th. Mommsen, R. Schöll (eds.), Berlijn: Weidmann, 1895 (zevende druk). 31 ST I-IT, q.95 a.4. 32 ST I-IT, q.95 a.4 en zie lnst. I,2,3-8.K I,lb-2a. 33 ST I-IT, q.95 a.4. 79
Page 2 and 3:
Bestuur Prof. dr. H.A.G. Braakhuis
Page 4 and 5:
Redactie Dr. H.J.M. Schoot (hoofdre
Page 6 and 7:
H. W.M. ten Have WIE KENT DE KRACHT
Page 8 and 9:
8 H.I.M. SCHOOT cornerstone of any
Page 10 and 11:
10 PIM VALKENBERG This wider perspe
Page 12 and 13:
12 PIM VALKENBERG the doctrinal aut
Page 14 and 15:
14 PIM VALKENBERG thoughts in the M
Page 16 and 17:
16 PIM VALKENBERG wanted to investi
Page 18 and 19:
18 PIM VALKENBERG Christian in the
Page 20 and 21:
20 PIM VALKENBERG hand them over to
Page 22 and 23:
22 PIM VALKENBERG religions=", Whil
Page 24 and 25:
24 PIM VALKENBERG in front of the H
Page 26 and 27:
26 PIM VALKENBERG Aquinas remains b
Page 28 and 29: 28 PIM VALKENBERG 2.3 The rules of
Page 30 and 31: 30 PIM VALKENBERG of the subject-ma
Page 32 and 33: 32 PIM VALKENBERG the Qur' än come
Page 34 and 35: 34 PIM VALKENBERG encourage and str
Page 36 and 37: 36 PIM VALKENBERG arguments are of
Page 38 and 39: 38 PIM VALKENBERG The reference to
Page 40 and 41: 40 PIM VALKENBERG almightiness - th
Page 42 and 43: 42 PIM VALKENBERG The first name wh
Page 44 and 45: 44 PIM VALKENBERG Finally, we meet
Page 46 and 47: 46 PIM VALKENBERG Christians in Spa
Page 49 and 50: KOM EN ZIE WAAR IK WOON! Aantekenin
Page 51 and 52: DE TOEGANG TOT CHRISTUS 51 geen bet
Page 53 and 54: DE TOEGANG TOT CHRISTUS 53 het begi
Page 55 and 56: DE TOEGANG TOT CHRISTUS 55 dan bij
Page 57 and 58: DE TOEGANG TOT CHRISTUS 57 overtuig
Page 59 and 60: DE TOEGANG TOT CHRISTUS 59 c) Een d
Page 61: DE TOEGANG TOT CHRISTUS 61 SUMMARY
Page 64 and 65: 64 M.A.J.M. BUIJSEN de natuurrechts
Page 66 and 67: 66 M.A.J .M. BUIJSEN de eerste plaa
Page 68 and 69: 68 M.A.I.M. BUnSEN II, q.90 a.2c va
Page 70 and 71: 70 M.A.J.M. BUUSEN worden, is het b
Page 72 and 73: 72 M.A.I.M. BUIJSEN qq. 90-97,16 da
Page 74 and 75: 74 M.A.I.M. BUUSEN hebben bij het v
Page 76 and 77: 76 M.A.J.M. BUUSEN echter niet geze
Page 80 and 81: 80 M.A.J.M. BUUSEN zij tot het geme
Page 82 and 83: 82 M.A.] .M. BUUSEN dat een wet in
Page 85 and 86: WIE KENT DE KRACHT VAN UW TOORN? Ov
Page 87 and 88: WIE KENT DE KRACHT VAN UW TOORN? 87
Page 101 and 102: kwestie' .20 WIE KENT DE KRACHT VAN
Page 107 and 108: WIE KENTDE KRACHTVANUW TOORN? 107 d
Page 109: WIE KENT DE KRACHT VAN UW TOORN? 10
Page 112 and 113: 112 ANTONIE VOS loyal to Saint Thom
Page 114 and 115: 114 ANTONIE VOS different (20). The
Page 116 and 117: 116 ANTONIE VOS what is thus far sa
Page 118 and 119: 118 ANTONIE VOS used in ordinary sp
Page 120 and 121: 120 ANTONIE VOS describe and to ana
Page 122 and 123: 122 ANTONIE VOS with the divine wil
Page 124 and 125: 124 ANTONIE VOS ancient Greek philo
Page 126 and 127: 126 ANTONIE VOS church and society
Page 129 and 130:
AQUINAS ON NECESSITY AND TIME A Res
Page 131 and 132:
A RESPONSE TO ANTONIE VOS 131 done-
Page 133:
A RESPONSE TO ANTONIE VOS 133 take
Page 136 and 137:
136 THOMAS F. O'MEARA but this pres
Page 138 and 139:
138 H.W.M. RIKHOF continue. The thr
Page 140 and 141:
140 H.W.M. RIKHOF Peccatum" Joseph
Page 142 and 143:
142 H.W.M. RIKHOF (Hogeschool Holla
Page 144 and 145:
144 H.W.M. RIKHOF 7. Publications i
Page 146:
PRlI'ITED ON PERMANENT PAPER· IMPR
show all

Jaarboek Thomas Instituut 1997 - Thomas Instituut te Utrecht

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?