Jaarboek Thomas Instituut 1997 - Thomas Instituut te Utrecht

70 M.A.J.M. BUUSEN
worden, is het bespreekbaar. Zo geeft het woord 'mens' door zijn
betekenis uitdrukking aan het wezen van de mens zoals het is.
Immers, een woord betekent de definitie (definitio) van iets en die
verklaart het wezen ervan: de begripsinhoud (ratio), die de term
betekent, is de definitie." Wat is het nu dat door de term 'wet'
betekend wordt?
In ST I-II, q.90 a.4c stelt Thomas ons begrijpen van een
voortbrengsel vast. Om het maar eens met behulp van een
bouwkundige analogie te zeggen: het is het begrip van een eenmaal
gebouwd huis dat bepaald wordt en niet dat van de praktijk van het
bouwen. Thomas' wijze van bepaling, zijn toepassing van de
oorzakenleer, is bij uitstek geschikt om het begrip van menselijke
voortbrengselen te bepalen, en dat Thomas met zijn definitie eerst en
vooral een menselijk voortbrengsel op het oog heeft, is blijkens de
bewoordingen van zowel de definitie als de tekst van de begripsbepalende
vraagstelling niet aan twijfelonderhevig. Toch heeft hij in ST
I-II, qq.90·97 niet alleen maar belangstelling voor de menselijke wet
(lex humana). Het zijn niet alleen koninklijke decreten,
senaatsbesluiten, ministeriële verordeningen en dergelijke die met recht
'wet' genoemd kunnen worden. De term 'wet' betekent niet alleen de
natuur van de wet als geabstraheerd vanuit allerlei koninklijke
decreten, senaatsbesluiten, ministeriële verordeningen en dergelijke
dingen meer: ook andere dingen zijn wetten.
Het moge duidelijke zijn dat 'wet' de eigenlijke begripsinhoud
(ratio propria) bevat, indien de term gebruikt wordt ter aanduiding
van zoiets als een koninklijk decreet. Thomas wijst evenwel nog drie
dingen aan waaraan de term 'wet' toegekend kan worden en ook in die
gevallen is steeds sprake van een eigenlijke verwijzing. Immers, in
geen van deze gevallen waarin 'wet' gebruikt wordt betekent de term
iets totaal anders. Eén begripsinhoud is echter evenmin steeds
aanwezig. De term 'wet' is meerzinnig noch eenzinnig. 'Wet' is
kortom een analogische term.
Nu kan analogie ook meer zijn dan een talig verschijnsel.
Analogie kan methodisch worden aangewend en dit is het geval
wanneer begripsbepalingen analogisch toegepast worden. Analogische
13 ST I, q.13 a.I c.