Changing public space

Samenvatting
Veranderende openbare ruimte
De recente herontwikkeling van Nederlandse stadspleinen
Inleiding
Steeds meer openbare ruimten in Nederland ondergaan een facelift. Auto’s die tot de jaren
’80 nog volop werden geparkeerd op de centrale stadspleinen zijn verdwenen en vervangen
door modern straatmeubilair, terrassen en georganiseerde evenementen. Tegelijkertijd worden
openbare ruimten meer gecontroleerd door cameratoezicht en verscherpte regelgeving. Ook
blijkt de private sector steeds nadrukkelijker te zijn betrokken bij deze herinrichtingsprocessen.
Dit proefschrift gaat in op de achtergronden en gevolgen van de herinrichting van Nederlandse
binnenstedelijke openbare ruimte: welke trends liggen hieraan ten grondslag, waar wordt de
‘nieuwe’ openbare ruimte door gekenmerkt, welke actoren zijn bij de herinrichting betrokken en
hoe heeft die betrokkenheid de herinrichting beïnvloed? Met deze nadruk op de actoren levert
het onderzoek een bijdrage aan de bestaande literatuur over openbare ruimte. Die stelt vaak de
gebruiker (de ‘vraagkant’) centraal zonder zich te richten op de actoren die verantwoordelijk zijn
voor en/of invloed hebben op de inrichting en het beheer van openbare ruimte (de ‘aanbodkant’).
Naast de introductie (hoofdstuk 1) en conclusie (hoofdstuk 9) bestaat dit proefschrift uit
drie theoretische en drie empirische hoofdstukken die van elkaar worden gescheiden door een
methodologische verantwoording (hoofdstuk 5). Hierin wordt beschreven waar en hoe het
onderzoek is uitgevoerd. Centraal in het onderzoek staat het Nederlandse stadsplein; deze
specifieke en veelal centraal gelegen openbare ruimte is vaak het middelpunt van herinrichting.
Aan de hand van een inventarisatie van heringerichte stadspleinen is een keuze gemaakt voor
vier steden: Rotterdam, Dordrecht, Enschede en ’s-Hertogenbosch. Binnen deze steden zijn
telkens clusters van twee nabijgelegen pleinen gekozen, zodat de herinrichting van in totaal acht
pleinen is onderzocht. Per cluster is één openbare ruimte geselecteerd die is heringericht door
de gemeente zelf (het public plein) en één waarbij de herinrichting tot stand is gekomen door
een publiek-private samenwerking (het PPP plein). Dit zijn respectievelijk het Schouwburgplein
en de Beurstraverse (Rotterdam), de Grote Markt en het Statenplein (Dordrecht), de Oude
Markt en het H.J. van Heekplein (Enschede), en de Markt en het Burgemeester Loeffplein
(’s-Hertogenbosch). De herontwikkeling van deze acht pleinen is in kaart gebracht middels
interviews met sleutelfiguren, observaties en een analyse van bestaande data (beleidsdocumenten,
statistieken, etc.). Daarnaast is een klankbordgroep opgesteld van deskundigen uit de praktijk
van vastgoed, ruimtelijke ordening en stedelijke ontwikkeling. De verantwoording van de
bovenstaande keuzes is verder toegelicht in hoofdstuk 5.
209