van chuong thi phu annam 1919+1923

Nay nên nói về văn tế là thứ thiên hạ còn đang dùng lắm.
ĐIỀU THỨ II
DẠY CÁCH LÀM VĂN TẾ.
63. H. Văn tế là đí gì và có mấy thứ?
T. Văn tế là bài tặng khen công đức tánh hạnh một người nào, hoặc còn sống hay là
đã qua đời.
Bởi đó nên có hai thứ văn tế: 1 là văn tế sống, là bài chúc mầng khen ngợi một người
nào, vì chức cao phước trọng v.v.
2 là văn tế kẻ chết, là bài tặng khen công đức tánh hạnh một người nào đã qua đời,
mà tỏ tình mến yêu thương tiếc.
64. H. Văn tế kẻ sống phải đặt làm sao?
T. Đặt thế nào cũng đặng, không có mẹo luật gì riêng; muốn đặt cách văn hay là cách
phú thì cũng nên, hay là cứ đặt từ câu liên đối lắp lại với nhau; một cặp khỉ sự đuôi
bình, đến một cặp khỉ sự đuôi trắc, đoạn cặp đuôi trắc, rồi cặp đuôi bình, cứ như vậy
hoài cho đến cùng; đặt mỗi câu tiếng mặc ý, song thà đặt vắn từ 4 tiếng đến 7 tiếng,
lại câu đầu muốn khỉ sự đuôi bình hay là đuôi trắc mặc ý. Ví dụ:
Văn Ba Vua Lạy Mừng Chúa.
Kính lạy Chúa;
Đức trọng vô cùng, quyền cao khôn sánh,
Ngự trên chín phẩm, xem xuống muôn loài,
Từ trời xanh, xuống viếng dân đem,
Đem lòng đỏ, khôn cầm lụy bạc.
Ai ngờ Chúa,
Dựng lò tạo hóa, sửa bức càn khôn,
Ràn ẩn phép cao sang, xuống sinh hèn mạt.
Là hang tẩu thú; là chốn phi cầm. v.v.
Hãy xem đó thì mỗi câu đáp, như câu: “Đức trọng vô cùng” đối: “Quyền cao khôn
sánh” v.v. còn mấy tiếng: “Kính lạy Chúa” “Ai ngờ Chúa” là như tiếng mão không
thuộc về đối đáp. (Hãy xem Thánh giáo nhựt pháp).
NOTA. Văn tế kẻ sống như vậy không phải là văn tế cho thật, bởi đó nên khi đặt cách
văn cách phú thì người ta chỉ kêu là bài văn bài phú mà thôi. Vậy chỉ có văn tế kẻ
chết là thật văn tế mà thôi, cho nên đã có cách kiểu riêng mà đặt văn tế thể ấy.
65. H. Cách kiểu đặt văn tế là làm sao?
T. Đặt vấn đề có hai kiểu: 1. Văn tế giữ vận bình; 2. Văn tế giữ vận trắc. Lại dẫu đặt
vận bình vận trắc mặc lòng thì cũng phân văn tế ra làm ba phần là: thần thán, phần
tán và phần ai.
66. H. Văn tế vận bình, vận trắc là làm sao?