van chuong thi phu annam 1919+1923

đấm tao càng hơn xa. Chữ Vương thêm một chấm thành chữ Chúa; ấy là đấng chí tôn
vô đối, ấy là đấng quản trị mọi loài; ấy là đấng ai ai cũng phải sợ. Ở đời ai lớn nhỏ có
kẻ hơn mình: nộn thảo phạ sương, sương phạ nhựt, cỏ non sợ sương, sương phải sợ
nắng; chữ thổ thua chữ Vương, chữ Vương lại thua chữ Chúa: có một Chúa mới
chẳng thua ai, nên ta phải sợ đấng ấy cùng phải yêu vì kính nể nhau, chớ lấy mình
làm hơn ai, chớ tưởng ai có thua mình; có công dang vang lừng thiên hạ, muốn giữ
cho thiên hạ, muốn giữ cho bền phải lấy chữ khiêm: công bị thiên hạ, thủ chi dĩ
khiêm: có dõng lực nổi tiếng muôn đời, muốn cầm cho chặt, chớ quên chữ khiếp.
Khiêm là khiêm đặng mọi bề trọn hảo, khỏi sợ tiếng oàn cùng khỏi lo chữ vưu, vì
thượng hạ các ư kỳ đẳng, như sách đã chép đành rành.
Ở đời phải nhớ chữ tôi ti,
Hèn hạ chớ khinh lớn phải vì,
Kính Chúa ái nhơn lòng mãi nhớ,
Dĩ khiêm tiếp vật dạ còn ghi.
TIẾT THỨ BA.
Phương ngôn tạp luận.
BÀI THỨ I.
Luận về câu: ăn coi nồi, ngồi coi hướng.
(tục ngữ)
Ở đời biết câu xử thế mới gọi rằng khôn, hay việc độ thân mới cho là giỏi. Chí như bạ
ăn bạ nói, vụng ở vụng làm, thì thế gian đều kể là đứa phàm phu là tên ngư mục. Vậy
xứ thể làm sao, độ thân thể nào, thì ngạn đời có lời dạy tỏ: ăn coi nồi, ngồi coi hướng.
Vã trong cuộc đời việc phần xác thì là nhứt ăn nhì ở, sĩ nông công thương, y tiều ngư
mục, những là nhận nhã non sống, bôn ba nguồn biển, cũng là vì chữ ở chữ ăn; cát
hai ấy thì xong đời rồi chuyện. Vậy ăn không phải, ở chẳng nhằm: ấy là chẳng biết độ
thân, không hay xử thế.
Giả như ai mời đi ăn khách, thì chẳng phải vác miệng đến ăn, xây lưng bỏ bữa, ấy là
xong đâu. Nếu như vậy mà thôi, thì nào khác gì muông chim cầm thú? Ăn coi nồi
ngồi coi hướng, đó mới xứng loài người; ngồi cho nhằm hướng, ấy là biết ở; ăn biết
coi nồi, ấy là biết ăn. Nhắm theo nồi mà ăn, coi chừng lúc mà ở; không phải coi theo
bụng mà ăn, cứ nước trên mà ở. Dẫu đi ăn khác, dẫu lúc ở nhà, cũng vậy; chớ tưởng
rằng: sẵn dọn thì xơi, nghe mời thì lại; hay là: thấy nồi to, lo rán bụng, gặp chỗ trống,
thì lại xây vô đâu. Vậy thì ăn coi nồi ngồi coi hướng, nghĩa là làm sao? Nghĩa là việc
xài phí tiêu pha phải tùy gia phong kiệm; trong nết ăn thói ở phải tùy thế khuất thân.
Bụng dẫu còn lưng, mà nhắm chừng nồi hòng cạn, thì nên giảm chớ để cạn nồi; mình
tuy là lớn, song đừng chọn hướng cho cao, kẻo lâm người cao hướng. Thà để hậu dư
mà sau khỏi túng, chẳng thà ních no bụng mà sau phải chạy quanh. Thà ngồi bực
dưới mà đặng nhắc lên, chẳng thà nhảy ngồi trên mà sau thì trụt xuống. Sách rằng:
Hữu phước bất khả hưởng tận, hữu thế bất khả ỷ tận, cũng về một ý đó. Rày muốn
hưởng lộc cho no nê, tiêu xài cho sung sướng, một mai thấy tróc nồi, bấy giờ ngồi