Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Quân tử khẩu tâm bất khả <strong>thi</strong>,<br />
Cát hung vì đó ngó mà suy,<br />
Sĩ tâm thành chí văn đà luận,<br />
Thủ khẩu như bình sách có ghi.<br />
BÀI THỨ IV.<br />
Luận về chữ chính và chữ trực .<br />
Nẻo tà có bầy có ba,<br />
Đàng ngay có một, ấy là đinh ninh.<br />
Có câu thập mực đừng khinh,<br />
Hãy dặn lấy mình mà ở cho ngay.<br />
Ở đời phải thông câu chính trực, mới biết chữ khúc tà: chính trực chưa minh, khúc tà<br />
dễ nhuốm. Vậy chính là làm sao hãy xem nơi mặt chữ; trực là thể nào hãy ngó giữa<br />
bàn tay.<br />
I. Chữ chính. Có nhiều kẻ hay nói rằng: đàng anh bước cũng ngay, mà đàng tôi đi<br />
cũng thẳng, đạo anh dạy cũng phải mà đạo tôi giữ cũng nhằm, ai tin tưởng đàng nào<br />
thì giữ theo đàng áy, đàng nào cũng là chính cả. Kẻ nói như vậy thật là ngôn bất trúng<br />
lý; người không ăn học nói như vầy còn đáng hổ thay; thương hại nhiều kẻ văn nho<br />
mà xuất ngôn phản tự.<br />
Kìa xem chữ chính thì rõ ý kẻ hiền nhơn đã luận về đàng nẻo chính là thể nào, chính<br />
là giả nhứt chỉ dã, nghĩa là chữ chính là bởi chữ nhứt và chữ chỉ hiệp lại mà nên, mà<br />
nhứt chỉ nghĩa là gì? Nghĩa là chỉ có một mà thôi, hay là phải ngừng nơi số một: vì<br />
chữ chỉ có nghĩa là chỉn… mà thôi hay là ngừng lại đâị lại, như câu rằng: tích kỳ chỉ<br />
thử, nhứt nhơn dã: tiếc vì chỉn có một người đó thôi. Còn câu khác: tội chỉ trượng<br />
nhứt bách: tội ấy lên cho đến 100 là cùng án. Ấy chữ chỉ có hai nghĩa thì làm vậy.<br />
Bây giờ xét qua nghĩa nào thì cũng phải xưng rằng: đàng ngay nẻo chính chỉ có một<br />
mà thôi, phải ngừng nơi số một không lên đặng số hai, số ba, ấy cỏ nhơn khôn ngoan<br />
đã nghị bày ra nét chữ để dạy kẻ hậu lai biết biệt đàng ngay lẽ chính. Song thương ôi!<br />
Nhiều người tay viết hình nhứt chỉ, mà lòng chẳng nhớ chữ tam tư 7 ấy cho nên đã lạc<br />
đàng chính lộ, tưởng rằng đàng nọ cũng ngay, đàng nầy cũng thẳng, mà quên cau lý<br />
vô nhị <strong>thi</strong>, nghĩa là: lẽ phải chẳng hai nhằm. bởi chưng bên nầy nhằm thì bên kia sái,<br />
lẽ đâu hai ngả nhằm cả hai? Như kẻ bắn bia, hễ ai bắn trúng giữa bia, mới gọi là<br />
nhằm. Vì vậy có sách luận về chữ chính thì rằng: nhứt tượng phương hình chỉ diệc thỉ<br />
sở chi dã: chữ nhứt là như cái trung tim bia, chỉ nghĩa là cái tên phải bắn trúng vào<br />
đó. Mà bắn cho ngay vào đó thì chỉn có một đàng mà thôi, phải đi đàng thẳng ấy mới<br />
nhằm, như lời sách dạy: trực đạo nhi hành: cứ đàng thẳng mà đi; đàng thẳng ấy là đạo<br />
thánh Đ.C.T.<br />
Nẻo tà có bảy có ba,<br />
Đàng ngay có một ấy là đàng ninh.<br />
7 Tam tư là siu đi nghĩ lại (luận ngữ)
Change language