van chuong thi phu annam 1919+1923

Tinh thô cũng tỏ hiển vi cũng tường;
Người ta có mắt sự thường,
ống tre còn có qua đường phải lo.
Chớ còn thầm thĩ nhỏ to,
Tai người không sợ phải lo tai nồi;
Nhớ bài thiên võng khôi khôi,
Giữ câu thận độc như lời sách khuyên.
BÀI THỨ IV.
Luận về câu: cực lòng nên phải biến đời,
Biến đời lại pải một nơi cực lòng.
(câu hát).
Ngụ trần gian như giấc hồ điệp, vui cõi thế tợ bóng tang du, vui chóng nhàm, buồn
mau hết. Hễ mà biết an phận tùy duyên, thì ở đâu cũng cho là thỏa; bằng cứ thóc
thách hôm dời mai đổi, thì sao cho khỏi cực lòng. Cực lòng chẳng phải tại lòng mà
cực, vui cảnh chẳng phải tại cảnh mà vui, vui sầu cũng tự tại nơi mình, không phải vì
nơi cảnh. Bởi chưng: cảnh nào cảnh chẳng đeo sầu, người buồn cảnh có vui đâu bao
giờ. Nhớ người xưa bởi cực lòng bèn dời chỗ; hay đâu muốn tránh vàm lại râm rạn,
liền ngồi trách mình mà rằng: cực lòng nên phải biến đời, biến đời lại phải một nơi
cực lòng. Nghĩ đó là coi, số phận con người giữa thế, từ thiên tử đến lê dân, ai cũng là
vào câu sinh ký, nghĩa là sống gởi, gởi nơi thế tạm, sống giữa trần ai: dẫu ngự các tía
lầu son cũng là tạm gởi, dẫu sóng tuổi qui tác hạc cũng là phù sanh. Vậy tìn đâu giữa
thế cho đặng phước vẹn vui toàn, ai sống trên đời mà khỏi mù sương sa đổ? Chốn
trần ai đâu lại không bụi bặm; đàng sương tuyết sao cho khỏi bùn lầy? người đời như
khách hành lý, cuộc thế tợ đám phù vân, ở đâu cũng là như chun lùm đụt quán, bay
nhảy cũng không thoát khỏi lưới trời giăng. Thiên hữu bất trác chi phong vân,nhơn
hữu dãn tịch chi họa phước: mây bây giớ thổi không lường, ở đời họa phước không
thường chiều mai. Kẻ hay tránh khó tìm vui, nhiều lần lại mang ương vương khó; chi
cho bằng an phận mà giữ tấm lòng ngay, vì tri túc thường lạc, đã có lời sách ghi
nghĩa là được làm sao, yêu làm vậy, ấy là vui, chí như kẻ chẳng biết mùi đời đạm
bạc, cứ mong mỏi tìm của cao lương, ở Tần lại chê muốn về quê Sở, sở rồi cũng ngán
lại hoán sang Tề; ấy là người tâm bất định, ắt trí cũng bất an; muốn khỏi roi mây, lại
lâm nhằm roi sắt. Cứ đành phận an tâm, có khi mai mưa chiều lại nắng, chớ lao đao
từ nan tị họa, kẻo lại khỏi đó mắc nơm; vậy bao lâu còn đạp đất đội trời, thì chuỗi lụy
sầu cứ còn mang mãi.
Mạng người như bọt nước tênh tang, trôi giữa ba đào thé tục, ở đâu là gian truân, ở
đâu cũng là tân khổ. Người quân tử đã biết như vậy, nên thực bất cẩu bảo, cư vô cầu
an: may mà đặng phú quí thì cũng lợt mày theo phú quí, rủi lâm khổ bần cũng an
phận với khổ bần; không trở tráo trớ tranh, vùng vằng thay đổi. Rủi sao chịu vỵ, chớ
đòi đổi cái chơn tâm thiện tánh; hễ mình biết an pận tùng quyền, thế tất Hoàng thiên
cũng bất phụ. Việc phải dời đổi là dời cho khỏi nết hư, đổi cho ra người mới, đổi dời