van chuong thi phu annam 1919+1923

tiếng húy tiếng trệ, hay là tiếng gì xét ra như chúc dữ: Vì người văn nho hay tin thi cú
như lời thần bút (oracle). Vậy thi cú có hai thứ: thi ngũ ngôn và thi thất ngôn.
ĐIỀU THỨ I
DẠY CÁCH LÀM THƠ NGŨ NGÔN.
49. H. Thơ ngũ ngôn là làm sao?
T. Là thơ mỗi câu có năm chữ: mỗi bài thường có hai cặp là bốn câu, có đôi khi làm
bốn cặp là tám câu. Cặp thứ nhứt một đuôi trắc một đuôi bình, thì phải đối cho xát;
bằng làm cả hai đuôi bình thì không cần đối đáp gì. Cặp thứ 2 một đuôi trắc một đuôi
bình và phải đối cho xát; nếu có cặp thứ 3 và thứ 4 thì cũng giữ như vậy; song khi cặp
thứ nhứt làm hai đuôi bình thì cặp thứ 4 làm như câu kết chẳng có đối đáp gì.
Niêm luật: Nhứt bất luận, nhì tam tứ ngũ phân minh.
Giải: Nghĩa là chữ thứ nhứt mặc ý, bốn chữ sau phải nhặt cho nhằm. Vậy:
1. Chữ thứ hai phải nghịch vận với chữ thứ bốn, và chữ thứ ba nghịch vận với chữ
thứ năm luôn.
2. Các vận bình làm đuôi phải hòa vận với nhau luôn.
3. Khi cặp thứ nhứt hai đuôi bình, thì chớ đặt bình hạ cả hai, kẻo nghe không hay. Lại
khi chữ thứ hai và thứ năm bình, cũng phải liệu cho khỏi hai bình hạ, một thường một
hạ là hay.
4. Có hai cách mở bài, hoặc mở bình hoặc mở trắc. Thơ bình thơ trắc thì tùy nơi chữ
thứ hai câu đầu: chữ ấy bình thì là thơ mở bình, bằng là trắc thì thơ mở trắc. Muốn
mở bình mở trắc mặc ý ai; song nếu cặp thứ nhứt mở bình thì cặp thứ hai mở trắc,
bằng cặp thứ nhứt mở trắc, thì cặp thứ hai mở bình.
Nếu có cặp thứ ba thứ tư thì cặp thứ ba đặt như cặp thứ nhứt, song một dduooi bình
một đuôi trắc; còn cặp thứ 4 thì như cặp thứ hai.
Ví dụ: 1. Cặp thứ nhứt hai đuôi bình:
1. Nhơn thế bởi ai sinh?
Làm sao mới phải tình?
2. Sống rày còn chẳng rõ,
Chết đoạn cũng chưa minh.
Hòa vận đáp thơ:
1. Người đời có Chúa sinh,
Thờ Chúa mới an tình.
2. Gởi thế tu nhơn đức,
Về trời hưởng phúc minh.
Ví dụ 2. Mỗi cặp có trắc bình. (Tứ Thời Thơ)
1. Xuân du phương thảo địa;
Hạ thưởng lục hà trì.