van chuong thi phu annam 1919+1923

Vậy mình hỏi, há ai khinh,
Sĩ câu Hạ vấn làm thinh dốt hoài;
Chi bằng khiêm nhượng là hay,
Không ai chê dại lại may cho mình.
BÀI THỨ XVIII.
Luận về câu: Quân tử bất trọng tắc bất oai
Trò không nghiêm chỉnh, không ai kính trò.
Bậc học trò như tịch thượng trân, như quấc trung bửu; như cục ngọc để giữa chiếu
bông, như của quí tích trong nhà nước; mười mắt đều trông xem, mười tay đều chỉ
trỏ; một tiếng nói chẳng nghiêm trang, trăm lời người đã trằm nhọ. Ấy bậc kẻ sĩ như
vậy, há dễ cẩu hảnh thảo lược. Sách rằng: chiêm bỉ kỳ úc, lộc trúc a a, hữu phỉ quân
tử: nọ nọ vịnh sông kỳ đẹp, đờn đờn ngọn lá tre xanh: ấy là hình bóng duông nhan
người quân tử.
Quân tử phải nghiêm trang, tiểu nhơn mới tôn phục; học trò không có nết, thiên hạ
chẳng kính nhường. Mình muốn cho người tôn trọng, trước mình phải tôn trọng lấy
mình. Mình không lo giữ thể, cũng nõ biết tu thân, học văn không thủ lễ lại phóng tứ
lưu phog, lạ chi thiên hạ không kính vì, lạ chi thế gian sinh đàm tiếu?
Khi đã sa chơn thường hay lỡ bước. Lễ nghi đã phế, học tập cũng lợi; trường qui
không giữ, thể diện ra hèn, thầy không yêu, bạn không mến, tức thị phiền nỗi đồng
mình, bèn liều buông tay bỏ sách. Bởi đó tiếp câu bất trọng tắc bất oai, còn thêm ít
chữ học tắc bất cố. Nghĩa là học chẳng đặng bền. Không bền vì mât thể, bởi mất thể
chẳng ai vì, vì đó nên bỏ trường xéo mất: ấy là quân tử bất trọng tắc bất oai: đà không
oai danh oai thể, đà chẳng trọng lễ trọng nghi, thì ra bán đồ nhi phế.
Kẻ mà biết trọng kỳ thể, nhớ mình là bậc trượng phu, ăn ở giữ nết nghiêm trang, nói
phô tìm lời minh chính, thầy dạy yêu đương, bạn trường mến ph ục, tới học thì vui,
tháo lui thì tiếc. Học trò như thế mới cho là trọng, trong như vầy mới gọi là oai, oai
lúc còn học, oai buổi ra thi; thi may mà đậu thiếng lại nổi bay, bay đồn ra khắp xứ,xứ
đâu cũng khen rằng: Đó là người xư biết ăn học, đó là kẻ nay đã thi hành.
Nết quân tử, chữ văn chương,
Phải tuyển hai ấy mới đương học hành.
Học không quyết, việc bất thành.
Nết na không trọng, bộ hình không oai.
Mình không trọng chớ trách ai,
Kính tôn tại gã, chê bai tại mình,
Mình nghiêm phép, há ai khinh,
Mình không tự trọng, nhơn tình biếm bao.
Hễ mà đức hạnh vị cao,
Ở đâu không trọng, chốn nào không oai?