van chuong thi phu annam 1919+1923

2. Tiếng nào ở cuối có một consonne nhập thanh on nhau, mà chữ voyelle trước
consonne ấy chuộc về một vận, thì các tiếng ấy cũng về một vận như đã nói trong
khoản thứ 9 trước nầy.
Vậy ác, ắc, ấc là một vận. Áp, ắp, ấp về một vận. Ót, ốt, ớt, út, ứt về một vận. Et, ết,
ít, iết về một vận v.v. song vận ít cong hòa được với vận ích.
Ấy là nói nghe vận cho xuôi tai hơn, còn chí như phép rộng thì bao nhiêu tiếng nhập
thanh cũng cho vào một vận được cả. Như sẽ thấy Văn tế các đẳng, tiếng: mật, thiết,
vít, bác, chúc, sút, tốt vức, tớp, xếp, sách v.v. là một vận cùng nhau cả.
Lời bảo nên nhớ.
17. Các khoản các luật đã kể trước nầy về các vận hòa nhau thì hẳn như vậy; song
muốn cho văn vè thi phú êm tai, thì thà tìm tiếng cho hòa vận tự nhiên mọi đàng, hay
là xê xích đôi chút mà thôi thì hay hơn.
Vả cách hòa vận đã nói đó là về tiếng Annam mà thôi, nếu pha phách chữ nho vào
làm vận thì cũng phải xét chữ ấy có hòa vận không. Vì chưng chữ nho người Tàu đọc
khác, cho nên có nhiều chữ Annam nghe như một vận mà tàu thì kể là hai vận khác
nhau, ví dụ chữ ca và chữ ma thì hai vận, chữ canh với chữ thanh (là xanh) cũng là
hai vận; mà chữ thanh (là tiếng) thì vào một vận với chữ canh v.v. (Ai muốn biết vận
tàu, thì hãy xem thi vận tập thành).
ĐOẠN THỨ II.
DẠY CÁCH LÀM CÂU ĐỐI.
18. H. Câu đối là gì?
T. Câu đối là hai câu đáp nhau cho xứng ý hạp nghĩa, và nghịch vận trắc bình cùng
đủ tiếng bằng nhau.
Giải: 1. Cho xứng ý, hạp nghĩa: nghĩa là câu trước nói việc nầy, câu sau đối lại việc
nọ cho xứng hạp. Câu trước có hai ý, câu sau cũng phải có hai ý. Câu trước nói cớ
trêu, hoặc nói lái, câu sau cũng phải có như vậy, như sẽ thầy trong mấy ví dụ sau.
2. Nghịch vận trắc bình và đủ tiếng: nghĩa là tiếng nào câu trên bình, thì trong câu
dưới tiếng đối với tiếng ấy phải lo cho trắc, mà tiếng nào câu trên trắc thì câu dưới
tiếng đối với tiếng ấy phải lo cho bình, trừ ra những tiếng luật cho thong thả như sẽ
thấy trong các đoạn về thi, phú, văn v.v. Vả câu trước có đôi tiếng trùng, hoặc có hai
ba tiếng hòa vận thì câu dưới cũng phải cứ như vậy, và cứ đặt đủ tiếng như câu trên,
chớ dư chớ thiếu.
Hãy xem các ví dụ thì sẽ rõ:
Ba phen tâu chí thánh,
Muôn kiếp tạ thần công.
Gặp xe võ tay cầm lại,
Thấy thóc nhà chau mặt ngảnh đi 19 .
19 Thuở xưa anh em Bá Di Thúc Tê nghe vua Võ là vua đầu nhà Châu ngự giá đi đánh vua Trụ nhà Thương thì đến can,
song vua không nghe, thì anh em lên núi Thủ Dương mà chết đói đó, chẳng thèm ăn lúa nhà Châu.