Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Luận về chữ tâm<br />
Lòng người khi ám khi minh,<br />
Nguyện là thành tượng tam tinh điểm đầu.<br />
Ai biết chữ triện thì hãy nhìn nét chữ Tâm, liền biết làm sao mà cổ nhơn gạch hình<br />
chữ tâm như thế; coi hình chữ triện thì thấy chữ tâm như dáng trái tim; vì cổ nhơn coi<br />
hình trái tim mà gạch ra chữ tâm. Song về sau khi đã cải ra lệ tự, thì viết chữ tâm có 3<br />
chấm và một cái móc câu. Trong sách Minh Tâm có câu rằng: tam điển như tinh<br />
tượng, hoành câu tợ nguyệt là, nghĩa là ba chấm như hình ngôi sao, một lưỡi câu nằm<br />
ngang như trăng xế; ấy là cái lòng con người; nửa thì như sao giăng, nửa thì như<br />
trăng xế. Sao thì khi tỏ khi lu, trăng thì lúc tròn lúc khuyết; sao tỏ cũng nhờ lúc mây<br />
quén trời thanh; trăng trong cũng như sao giăng trăng xế, biết giữ cho khỏi bụi trần<br />
che ám, thì lòng cũng hoác lác quang minh; bằng để lòng xâm nhiễm ô phong, thì<br />
cũng ra u mê hủ loạn. Chữ rằng: phước chí tâm linh, nghĩa là cái phước đến, thì cái<br />
lòng ra sáng. Bởi đó khi nào cái lòng mất phước, thì liền ra tối tăm. Mất phước là khi<br />
lâm sự rủi, khi mang sự tội làm cho khí độc xông pha, ắt tâm thần ra như sao mây che<br />
ám, chẳng còn sắc sảo tinh anh. Cái lương tâm <strong>thi</strong>ện tánh nguyên đấng tạo hóa đã in<br />
cho con người, nhưng tình vật dục còn ở lộn với tâm thần, cả hai hằng tranh nhai như<br />
sáng với tối, như sao với mây; hễ mây tan thì sao tỏ, mà mây ám thì sao lu. Con<br />
người biết ôn luyện tâm thần, biết ngồi mài trí hóa, biết giữ cái lòng cho sạch, biết tập<br />
cái trí cho thuần, thì ắt sẽ đặng vinh danh giữa thế, như sao chiếu cõi tròi; làm cho<br />
mình đặng thấu rõ nguồn căn, lại cũng soi cho người khỏi sa bóng tối. Còn cái người<br />
chẳng biết ôn luyện tâm thần, cứ sống theo bề vật dục, trí hóa để tê mê, đàng nhơn ra<br />
u ám, tiếng làm con người mà nết ở như cầm thí. Ấy là kẻ sách chê rằng: biểu tợ<br />
nhơn, thú tâm an khả trắc, nghĩa là bề ngoài thì ngó như con người, mà cái lòng thì ai<br />
lường được lòng người hay là lòng thú. Vì nết ở chẳng cứ theo nết chữ tâm, chẳng lo<br />
bạt ngút phanh mây, để cho tâm thần tỏ rạng.<br />
Vả cái nhơn tâm cũng như cái tà nguyệt. Tà nguyệt là mặt trăng xiên, mặt trăng còn<br />
khuyết, mặt trăng chưa tròn. Vậy mặt trăng khuyết thì có khi mỗi ngày mỗi thêm cho<br />
đến khi tròn; lại có khi mỗi ngày mỗi khuyết cho đến khi mất. Mồng một cho đến<br />
rằm, đó là khuyết mà mỗi ngày mỗi lớn lên cho đến khi tròn, ban dầu thì mờ mờ chưa<br />
tỏ, mà lần hồi thì rực rỡ quang minh. Từ mười sáu, mười bảy sấp lên trăng lại khuyết,<br />
mà càng ngày càng khuyết, càng khuyết lại càng lu. Người đời cosker như mồng một<br />
tới rằm; có người như ngàu rằm lên cùng tháng; có người càng thêm tuổi thì cái lòng<br />
càng mở mang, trí khôn càng sắc sảo, tâm tính biết giồi mài càng lâu càng sáng. Song<br />
có kẻ sống một ngày thì thêm một tệ; xác càng thêm tuổi, lòng lại thêm he; nết tốt lợt<br />
phai, giống lành lu lít, trước còn giọi lờ mờ, sau thì ra đen kịt, ấy thật là như trăng<br />
xiên, vì cái lòng đã ra xẹo, trước xẹo vừa vừa sau hư tất lất. Làm người chủ tại cái<br />
tâm, khuyên người hãy lo, kẻo ta tâm bất tại, nghĩa là phải lo chánh kỳ tâm… tâm<br />
chánh nhi hậu thân tu: sửa cái lòng trước đã, mới sửa mình được sau.<br />
Sao soi trăng chiếu tỏ hơn gương,<br />
Mù ám mây che vẫn có thường,<br />
Thiết nghĩ lương tâm hằng sáng quắc,<br />
Rủi thay vật dục lại còn vương.
Change language