You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
tài bồi, ắt nó cũng ra điêu tàn còi kĩnh. Trẻ con hay, tính khí cũng hay, nhưng ở thế<br />
nầy không ai tập rèn giáo hóa, thì nó sẽ ra mê muội hung hoang. Tính khí hung hăng,<br />
tài năng sa sút.<br />
Lòng chẳng quen hưởng mùi đức hạnh, trí chưa tập xét việc văn chương. Nhứt vật vô<br />
sở kiến, nhứt bộ vô sở hành: Một bước chẳng nên thân, một vật khôn phân ra vật. Ấy<br />
là vì cha mẹ <strong>thi</strong>ếu bề giáo hóa; ấy cũng bởi cháu con phế việc học hành, cho nên tài<br />
trí ra ngây muội cùn cằn; tâm tình ra luông tuồng hư hốt. Đó hẳn là cẩu bất giáo tánh<br />
nãi <strong>thi</strong>ên: vì không dạy vẽ tánh kiền dời xa: xa là xa nẻo văn minh, xa đàng đức hạnh.<br />
Tính người ví tợ sáp ong,<br />
Uốn ngay cũng chịu bắt cong cũng đành.<br />
Nếu không giáo hóa tập tành<br />
Chẳng quen nết tốt lại thành thói hư<br />
Đời nay gương xấu cũng dư,<br />
Mẫu lành có ít tình tư thì nhiều.<br />
Không ai dạy vẽ dắc dìu<br />
Dễ quên nẻo chính chóng xiêu đàng tà.<br />
Chữ rằng: như trác như ma:<br />
Không giồi không luyện đâu mà nên thân.<br />
Vậy khuyên ai nấy ân cần,<br />
Học hành dạy dỗ trọn phần cả hai.<br />
BÀI THỨ V.<br />
Luận về câu: không thầy đố mầy làm nên.<br />
Đã hay rằng: kẻ làm cha mẹ phải dạy dỗ con cháu, song thế thường có ngạn ngữ rằng:<br />
không thầy đó mầy làm nên. Vả chăng bổn tính cha mẹ thì hay thương con, mà lòng<br />
thương con thì muốn cho mau bề tấn phát, vì ích kỷ lại sinh nên nhiều nỗi chẳng<br />
không; ghe phen bất cập, mà cũng nhiều lần thới quá. Muốn cho mau trổ trí trổ tài, thì<br />
mình lại chóng phừng gan phừng ruột. Nhiều khi chẳng đá đến một roi, mà nhiều lần<br />
trăm lằn vô một.<br />
Ấy là bởi tình tư dục còn phải mang máu Adong chưa thế cổi.<br />
Vậy có lời Mạnh Tử truyền rằng: cổ giả dịch tử nhi giáo chi: người xưa đổi con mà<br />
dạy dỗ. Ấy nghĩa là: lo cho có kẻ khác làm thầy dạy con, để cho khỏi nhiều điều bất<br />
tiện. Mình thông thì dạy con kẻ khác, còn con mình thì nhờ kẻ khác dạy cho. Ấy cuộc<br />
thế đều tương tự như thế. Muốn con nên thì cứ đó mới nên. Sợ tốn bạc nuôi thầu mà<br />
để con nên thân tớ, ấy là như tên mọi ngồi giữ cửa, đáng phận gì để chút biêu danh?<br />
Lấy của che thân, nào ai lấy thân che của? giàu có mà ngu si, ai kể chi đồ giàu có?<br />
Thông minh mà nghèo khó, cũng rạng tiếng chữ thông minh. Chớ rằng: con tôi tôi<br />
dạy; con cậu cậu lo. Tuy dầu mình phải tập rèn, nhắc nhủ, sửa đang con cái; song<br />
chính việc mình phải lo chung, không chuyên cần một bề dạy dỗ. Còn thầy với trò thì
Change language