Generieke Kennisbasis Tweedegraads ... - 10 voor de leraar

Vooraf
De ontwikkeling van de generieke kennisbasis maakt deel uit van het project ‘Werken aan
Kwaliteit’ (WAK, 2010). Dit project vormt een reactie op de in politiek en samenleving uitgesproken
zorgen over de (vakinhoudelijke) kennis en vaardigheden van leraren. De toenmalig
staatssecretaris Van Bijsterveldt heeft financiële middelen ter beschikking gesteld aan de
HBO-raad voor de uitvoering. Het project richt zich op de verwezenlijking van kennisbases,
kennistoetsen en kennisbanken voor de pabo’s, de alo’s, de kunstvakken en de bachelor en
master lerarenopleidingen in het hbo. In fase I van het project zijn kennisbases tot stand
gekomen voor rekenen en taal (pabo’s) en voor het (vak)didactische deel van achttien tweedegraads
lerarenopleidingen. De realisatie van de generieke kennisbasis voor de pabo’s en
tweedegraads lerarenopleidingen is een onderdeel van fase II.
Voor de ontwikkeling van de Generieke Kennisbasis (fase II) voor de tweedegraads lerarenopleidingen
is een landelijke redactie samengesteld met vertegenwoordigers uit alle bij ADEF
aangesloten lerarenopleidingen (negen leden totaal).
De Generieke Kennisbasis (GKB) legt de conceptuele kennis vast waarover de startbekwame
docent dient te beschikken aan het einde van de lerarenopleiding. Het betreft specifiek ‘het
weten’ met betrekking tot het beroepsgebonden deel, ook wel het meesterschap genoemd,
waaronder begrepen ook stages en minoren, dat ongeveer vijftig procent van het totale
curriculum beslaat (indicatief). Het andere deel betreft het vakmanschap zoals vastgelegd
in de vak specifieke kennisbases. Elke kennisbasis moet opgevat worden als een dynamische set
leerinhouden die zich continue in de tijd ontwikkelt op basis van ervaring en nieuwe inzichten.
In de figuur 1.1 staat de grondstructuur van de ontwikkelde kennisbasis. Deze is opgebouwd uit
een negental domeinen. Daarbij heeft de didactische driehoek een centrale positie in de
figuur. Hiermee wordt tot uitdrukking gebracht dat het leren van leerlingen centraal staat.
De domeinen 1 tot en met 5 aangevuld met deel 6 (professionele docent) vormen dan ook het
hart van de kennisbasis. Omdat het leren altijd situationeel bepaald is, weerspiegelen de
domeinen 7 tot en met 9 plus 6 (de professionele docent heeft schakelfunctie) de gebondenheid
met de samenleving en de werksfeer waarin het levenlang leren van iedere Nederlander
plaatsvindt. Het verbindende element tussen de domeinen wordt het best tot uitdrukking
gebracht met de term ‘interactie’. Voor het leren zijn de school en de (beroeps)opleiding van
essentieel belang. De genoemde domeinen zijn in feite allemaal onderling verbonden en op
elkaar afgestemd. Het leren van leerlingen is naast situationeel ook altijd contextueel bepaald.
Als verschillende leercontexten zijn de klas, de school, de (beroeps)opleiding en het (leer)
bedrijf het meest van belang. Afhankelijk van de doelstellingen en de doelgroep in een
bepaalde leercontext worden de leerarrangementen voor leerlingen ontworpen. En het maakt
nogal verschil of hierbij sprake is van algemeen vormend onderwijs of beroepsonderwijs.
Elk schooltype heeft zijn eigen karakter en eigen werkwijzen waarbij het teamgericht ontwikkelen
van onderwijs steeds breder ingang vindt.
De GKB is van toepassing op het gehele tweedegraads onderwijsgebied: vmbo, onderbouw
havo/vwo en mbo. Het biedt de basis voor elke startbekwame docent maar dat betekent niet
dat daarmee is voorzien in alle denkbare vereisten die voortvloeien uit de eerste functie. In
voorkomende gevallen, zoals bij specifieke onderwijsconcepten van scholen en schoolbesturen,
de onderscheiden schooltypen of de (bedrijfs)opleidingen uit het mbo, kan het nodig zijn met
Generieke Kennisbasis Tweedegraads lerarenopleidingen | 11