Net Werk voor de Geschiedenis van Hygiene en Milieu, 1999-2001 ...

Bijdrage tot de
historische ecologie van
de Limburgse Kempen
(1910-1950)
Twee honderd gesprekken
samengevat
In 1985 was in opdracht van Willy
Vanlook, toenmalig conservator
van de vallei van de Zwarte Beek,
een onderzoek uitgevoerd naar de
wijze waarop de boeren te Koersel
en Hechtel in de eerste decennia
van de twintigste eeuw met het land
omgingen. Daarbij was bijzondere
aandacht geschonken aan de jaarlijks
terugkerende ingrepen op de
permanente vegetaties van de heiden
en de beekvalleien. Het resultaat
van dat onderzoek is in 1986
gepubliceerd in Het Oude Land
van Loon (jaargang 41:79-111).
Hierbij was er speciaal voor gezorgd
de informatie die van de boeren
kwam, in de tekst geheel gescheiden
te houden van het notenapparaat.
In 1988 volgde een vulgariserende
heruitgave van een deel van de
informatie (Natuurreservaten, jaargang
10(5):132-138) .
Van augustus 1994 tot december
1996 is op en rondom het Kempisch
Plateau een nieuwe reeks
gesprekken gevoerd rond dezelfde
onderwerpen. Er zijn ca. 180 gesprekken
gevoerd, met net geen
honderd informanten, van wie het
gemiddelde geboortejaar 1913 is.
De ondervraagde personen wonen
verspreid over een oppervlakte van
ca. 900 km2. De Aabeek, van de
bronnen tot Beek, de Nete te Hechtel
en Eksel, het vijvergebied tussen
Genk en Diepenbeek, de grote
heiden ten oosten van Houthalen
en Zonhoven, de Solterheide te
Neerglabbeek, zijn voorbeelden van
gebieden, waar bij dit onderzoek
extra veel aandacht aan is gegeven
en waar dus extra veel mensen ondervraagd
werden.
Uit de neerslag van de gesprekken
is, naar het voorbeeld van de publicatie
uit 1986, een omvangrijke
synthese gemaakt. In een tweede
fase is de synthese aangevuld met
een uitgebreid notenapparaat en
een bijkomend hoofdstuk met o.m.
historische duiding bij een van de
verdwenen landgebruiksvormen
(kleinschalige irrigatie). Hierbij is
veel literatuur gebruikt. De nadruk
lag op oorspronkelijke teksten uit
de referentieperiode, waarmee de
verzamelde informatie kon worden
ondersteund.
Een veertigtal foto’s uit de referentieperiode
werden op basis van de
nieuw ingewonnen informatie van
legenda voorzien en zullen in het
werk worden gepubliceerd. Een
kwart van deze foto’s is niet eerder
gepubliceerd.
Met deze synthese na enquête is
voor het eerst, en mogelijks ook
voor het laatst, een grote, en uit
65
contactblad van de
stichting net werk voor de
968-969
geschiedenis van hygiëne en milieu
redactie: myriam d a r u
webversie: jan van den n o o r t
eerste hand verzamelde, hoeveelheid
informatie beschikbaar gekomen
over het gebruik dat de
boeren destijds maakten van de
heiden en van het grasland in de
beekvalleien. Een op die wijze
ontstane tekst bestaat voor geen
enkele andere Europese heidezone
(van Denemarken tot en met
Frankrijk). Het resultaat is een
geïntegreerd beeld van het functioneren
van het landschap in de
eerste decennia van de twintigste
eeuw, voor de mechanisatie van
de landbouw en voor het op grote
schaal gebruiken van stikstof als
mest. Met geen enkele combinatie
van de losse elementen die in de
literatuur te vinden zijn, had deze
synthese kunnen gemaakt worden.
Dit onderzoek in de Limburgse
Kempen leidde tot het rechtzetten
van verkeerde inzichten van buitenlandse
oorsprong en bood zodoende
meer houvast bij het bepalen van
het voor deze verlaten landbouwgronden
op te zetten beheer.
De auteur heeft de informatie niet
blind verzameld. Centraal bij de
verwerking staat het land, en wat
daarmee gebeurde. In het geheel
genomen is de tekst bovendien een
getuigenis van de levenswijze van de
vorige generaties bewoners van deze
streek.
Joël Burny,
A.Vesaliuslaan 8
B 3500 Hasselt
Prijsvraag
over drinkwater
Nederlands Waterleidingmuseum
nodigt scholieren (groep 7) uit mee
te dingen near prijs van f 2.500,-
Eenmaal per drie jaar schrijft het
Nederlands Waterleidingmuseum
te Utrecht de Ir.F.N.Sikkesprijs uit.
Dit jaar is de tweede keer dat deze
prijs words uitgereikt; in 1996 werd
het boek “Versch drinkwater voor
de hoofdstad” van Peter-Paul de
Baar bekroond.
Deze keer is de Ir.F.N.Sikkesprijs
bestemd voor leerlingen uit groep 7
(bovenbouw basisonderwijs). Elke
groep 7 kan deelnemen, maar dat
moet wel gebeuren in groepsverband.
De opdracht is het samenstellen van
een werkstuk over drinkwater vroeger,
nu of in de toekomst. De prijs voor
het bekroonde werkstuk bedraagt f
2.500,-. Dit bedrag wordt toegekend
aan de school van de winnende groep.
De winnende groep krijgt een dagje
Utrecht aangeboden: een bezoek aan
een (water)pompstation, een boottocht
door de Utrechtse grachten, een bezoek
aan het Nederlands Waterleidingmuseum
en uiteraard words er wet gegeten
en gedronken. Vanzelfsprekend words
de winnende groep ook uitgenodigd
voor de officiele prijsuitreiking.
Voor nadere informatie over de Ir.
F.N. Sikkesprijs kan men terecht
bij Jos de Meyere, secretaris van de
jury (tel. 030-2487308; fax 030-
2487474).
6
7
5 Net Werk 65 - oktober 1999
6/7