Net Werk voor de Geschiedenis van Hygiene en Milieu, 1999-2001 ...

vervuilingsvraagstuk werd gedefinieerd
en hoe dit zich heeft ontwikkeld
vanaf de negentiende eeuw.
Was volksgezondheid aanvankelijk
de belangrijkste reden om vervuiling
aan de orde te stellen of waren
recreatie en industrie belangrijkere
factoren In welke mate spelen de
actoren die de waterkwaliteit onder
de aandacht hebben gebracht een
rol in de huidige organisatie van de
‘waterwereld’ in beide gebieden
Adriaan Kardinaal, Ellen van der
Grijn en Henk J. Porck (Koninklijke
Bibliotheek, Den Haag), Het
verband tussen waterkwaliteit en
papiersamenstelling als onderzoeksinstrument:
mogelijkheden en beperkingen
In een lopend onderzoeksproject
worden historische gegevens over de
19-de eeuwse fabricage van papier
en de contemporaine klachten over
de kwaliteit van het papier onderzocht.
In eerste instantie was het
onderzoek gericht op het leveren
van een bijdrage aan de aanpak van
het huidige probleem van de conservering
van papieren bestanden in
archieven en bibliotheken. Ondertussen
is het onderzoek uitgegroeid
tot een breed opgezette studie naar
de ontwikkeling van een cultuurgoed,
het papier. Een van de onderzoeksstrategieën
die we toepassen is
het gebruik van het papier zèlf als
historische bron. Zo hebben wij een
aantal 19de eeuwse ambachtelijke
papieren getest met behulp van
röntgenfluorescentie spectrometrie,
teneinde aan de hand van het ‘chemische
profiel’, met name de aanwezigheid
van chloor (Cl) en zwavel
(S), vast te kunnen stellen of het
papier al dan niet was gebleekt.
Bij de interpretatie van de meetresultaten
werden we geconfronteerd
met het feit dat de chemische
samenstelling van het papier niet
alleen iets zegt over de chemicaliën
die bij de productie van het papier
werden toegevoegd, maar tevens een
weerspiegeling is van de kwaliteit
van het toenmalige (beek-/grond-
/bron) water dat voor de productie
is gebruikt. Zo kon b.v. aan de hand
van het chloorgehalte in het papier
uit twee traditionele papiermakersgebieden,
de Zaan en de streek rond
Apeldoorn, aangetoond worden dat
op die locaties in de aanvang van
de 19-de eeuw een relatief grote
hoeveelheid chloor in het water zat,
in vergelijking met andere regio’s.
In onze lezing zal ingegaan worden
op het belang van kennis van historische
waterkwaliteit voor het onderzoek
aan papier, en omgekeerd,
de mogelijkheid om de historische
waterkwaliteit af te leiden uit de
chemische samenstelling van oude
papieren. In de discussie zal de vraag
centraal staan in hoeverre de bij de
papierproductie toegevoegde stoffen
betrouwbaar onderscheiden kunnen
worden van de bestanddelen van het
gebruikte productiewater.
8
9
69
contactblad van de
stichting net werk voor de
1114-1115
geschiedenis van hygiëne en milieu
redactie: myriam d a r u
webversie: jan van den n o o r t
Kultuurmanifestatie ‘ERDE’ in Bonn
Vorträge, Diskussionen, Präsentationen,
Exkursionen, Ausstellungen,
Lesungen Oktober/Dezember 2001
Erde ist die dritte Veranstaltung einer
Reihe zu den Elementen, nach
Wasser (1998) und Feuer (2000). Im
Mittelpunkt des Programms steht
ein mehrtägiger Kongress. Vom 25.
bis 28. Oktober werden Fachleute
aus dem In- und Ausland den unterschiedlichen
Aspekten der Erde nachgehen,
in Vorträgen, Gesprächen,
Experimenten und Präsentationen,
Ausstellungsführungen und Exkursionen.
Die Themen der Beiträge entsprechen
der Vielschichtigkeit dieses
Elements: Astronomie und Geowissenschaften,
Bodenkunde, Biologie
und Geographie, Geschichte, Politik
und Soziologie, Kulturtheorie, Architektur
und Kunst werden gemeinsam
ein Bild der Erde entwerfen. Dieses
Programm wird begleitet und ergänzt
durch weitere Angebote, Veranstaltungen
und Ausstellungen von Oktober
bis Dezember. Die Themen des
Kongresses Erde vom 25. bis zum
28. Oktober sind unter anderem:
- Grundlagen: Die Entstehung unseres
Planeten, Experimente zur
Physik der Erde, Geschichte und
aktueller Forschungsstand der
Geowissenschaften
- Erdinneres: Wege in die Tiefe, Erforschung
des Erdinneren, der Klang
der Erde, Vulkanismus, Erdbeben,
Erdkatastrophen und Prävention
- Boden: Was ist Boden, Geschichte
der Landwirtschaft, Bodenverschlechterung
und Bodenschutz,
Ausgrabungen, Erdbewegungen
und Abbau, Geschichte der Mineralogie,
Grenzböden, Schichtung
und Tiefe als Metaphern,
Boden der Geschichte
- Landschaft: Landschaftsökologie,
Geschichte der Landschaft, Cultural
Landscapes der UNESCO, zwischen
Stadt und Land, divergierende
Nutzungskonzepte von Landschaft
- Einzelstudien zum Thema Landschaft:
Siebengebirge, Himalaya,
Schweizer Nationalpark/Alpen,
Matopos Mountains/Afrika, Wanderungen
in England und Schottland,
die künstlerische Anatomie
der Erde, die Wüste, der Wald, die
‘artgemäße deutsche Kulturlandschaft’,
Architektur und Landschaft
Die Veranstaltung wird gefördert
durch das Bundesamt für Naturschutz
mit Mitteln des Bundesministeriums
für Umwelt, Naturschutz
und Reaktorsicherheit.
Information und Anmeldung:
Forum der Kunst- und Ausstellungshalle
der Bundesrepublik
Deutschland. Museumsmeile,
Friedrich-Ebert-Allee 4
D-53113 Bonn.
forum@kah-bonn.de.
www.erde-kongress.de
Tel: 0228 /9171236
9
10
8/9
Net Werk 69 - oktober 2001
9/10