Net Werk voor de Geschiedenis van Hygiene en Milieu, 1999-2001 ...

Net Werk/VU
Symposium
Beyond natural local ecosystems: longdistance
trading in fish and wood in
the Netherlands, 1300-1700
VU Amsterdam 8 april 1999
Programma
Dagvoorzitter: Prof.dr. C.A. Davids
9.30 Zaal open
10.00 Prof.Dr. R.C. Hoffmann
(York University, Toronto, Canada),
‘Frontier Fishing for Medieval
Consumers: Hering, Stockfish,
Sardines, Hake, Tuna’.
10.50 Prof.dr. L. Hacquebord (Arctisch
Centrum, Groningen), ‘Four
Centuries Whaling in Spitsbergen
and its impact on the Arctic Ecosystem’
[voorlopige toezegging].
11.45 Discussie. Inleiding door de
referent, Dr. W. Verstegen (Vrije
Universiteit, Amsterdam).
12.30 Lunch
13.30 Dr.ir. D. de Vries, (Rijksdienst
voor de Monumentenzorg, Zeist),
‘Timber in Late Medieval Roofs’.
14.20 Drs. M. Manders (Nederlands
Instituut voor Scheeps- en
onderwaterarcheologie, Lelystad),
‘Wood, Barrels and Trade. Analytical
Prospects of a Sixteenth
Century Shipwreck Assemblage’.
15.10 Discussie. Inleiding door de
referent, Dr. H. van Zon (Rijksuniversiteit
Groningen).
16.00 Afsluiting door de dagvoorzitter,
Prof.Dr. C.A. Davids (Vrije
Universiteit, Amsterdam).
Aanmelding
Het symposium ‘Beyond local
ecosystems: long-distance trading
in fish and wood in the Netherlands,
1300-1700’ wordt gehouden
op de Vrije Universiteit te
Amsterdam (station Amsterdam
Zuid/WTC) onder auspiciën
van het zwaartepunt Ecologische
Geschiedenis van het Leerstoelgebied
Economische en Sociale
Geschiedenis en de Stichting
Netwerk voor de geschiedenis van
Hygiëne en Milieu. De voertalen
zijn Engels en Duits. Zaalnummer
en verdere details volgen na
half februari als het zalenrooster
bekend is. Er zal een bijdrage van
circa f 15,- worden gevraagd voor
de inwendige verzorging. Vanwege
de beperkte ruimte worden
deelnemers toegelaten in volgorde
van aanmelding. Opgave en
informatie, graag per email, bij:
Petra van Dam, svlinder@bart.nl;
tel. 071-5224421; VU, Geschiedenis,
De Boelelaan 1105, 1081
HV Amsterdam.
63
contactblad van de
stichting net werk voor de
894-895
geschiedenis van hygiëne en milieu
redactie: myriam d a r u
webversie: jan van den n o o r t
Beyond natural local ecosystems
Inleiding
Dr. Petra J.E.M. van Dam
Over de invloed van lange afstandshandel
op lokale ecologische
systemen elders zijn vanuit het moderne
wereldperspektief vele vragen
te stellen, maar wat houdt dat in
voor de vroegmoderne tijd In de
zestiende en zeventiende eeuw trad
nog geen afname op van tropisch
regenwoud, wel veranderde de opbouw
van de Duitse en Skandinavische
bossen sterk onder invloed van
de toenemende vraag naar constructiehout.
De vraag naar hout van
elders ontstond in de Duitse steden
al vanaf 1300, zodra de nabij gelegen
houtbestanden waren uitgeput
of omgezet in landbouwareaal. De
vraag uit het vroeg bosloze West-
Nederland voegde zich naadloos in
het opkomende handelssysteem.
Ook in de natte ecosystemen werd
het menselijk ingrijpen al vanaf de
hoge middeleeuwen merkbaar. Bekend
is het leegvissen van de grote
(Alpen)meren in Europa en de
structurele afname van migrerende
vissoorten als zalm en forel in de
bovenlopen van de rivieren.
Hout
West-Nederland moest al vroeg een
basale grondstof als hout in grote
hoeveelheden importeren omdat de
eigen voorraden van nature schaars
waren en men deze al rond het jaar
1100 grotendeels had opgemaakt.
In de late middeleeuwen werd hout
geïmporteerd via de houtmarkt van
Deventer uit de Oost-Nederlandse
gebieden en aangrenzende gebieden
in Duitsland. Via de Rijn bereikte
hout uit zuidelijker Duitse streken
in grote vlotten de stad Dordrecht,
die een deel verwerkte maar ook
veel doorvoerde naar ondermeer
Amsterdam. Vanaf de vijftiende
eeuw kwam daar bij de houtstroom
uit Skandinavië en de Noord-
Duitse en Baltische kustgebieden
over zee. De Hollandse vraag naar
hout was vooral gericht op bouwen
constructiehout, nauwelijks op
brandhout omdat de grote voorraden
turf hierin tot in de achttiende
eeuw voldoende voorzagen. Eerst
in de steden en daarna op het platteland
werd een deel van het bouwhout
weliswaar vervangen door baksteen
vanaf circa 1450, maar hout
bleef in grote hoeveelheden nodig
voor uiteenlopende toepassingen als
gebouwen, schepen, infrastructuur
(bruggen, wegen, sluizen) en voor
veel voorwerpen in het huishouden
en beroepsleven (meubels, eetgerei,
emballage, gereedschap).
Wat betreft het patroon van vraag
en aanbod voor hout is natuurlijk
de algemene bevolkingstoename
vanaf het begin van de zestiende
eeuw wezenlijk. Voorts is belangrijk
dat al de verschillende toepassingen
geheel eigen eisen aan het hout
stelden. Dit laatste onderwerp zal
op het symposium specifiek aan
3 Net Werk 63 - februari 1999
4