Net Werk voor de Geschiedenis van Hygiene en Milieu, 1999-2001 ...

11
12
men. In de praktijk heeft dit weinig
uitgehaald. Wettelijke maatregelen
voor het beheersen van de gevolgen
van toenemend gemotoriseerd verkeer
zijn echter vooral gericht geweest
op de risico’s in het verkeer en
niet de risico’s veroorzaakt door het
verkeer, iets dat ook tot uitdrukking
komt in de handhavingsprioriteiten
van de politie.
De verhouding stad -industrie
Sessievoorzitter : Yves Lequin (Universiteit
Lumière, Lyon 2)
Discussieleider: André Guillerme
(Centre d’Histoire des techniques,
CNAM, Paris)
Lucie Paquy (Universiteit Lumière
Lyon 2)
Institutions et services en charge de
la pollution à la fin du XlXe siècle.
L’exemple grenoblois (1870-1914)
Lucie Paquy beschrijft de werking
van controlerende en adviserende
instanties in een middelgrote
Franse stad. Met de opkomst van
een geprofessionaliseerde dienst
openbare werken, moesten politie
en de gezondheidscommissie een
deel van hun verantwoordelijkheid
prijs geven, maar bleven zij wel
een controlerende taak uitoefenen.
De controlerende taken op het
gebied van openbare gezondheid
waren verdeeld onder verschillende
diensten. De dienst voor tolheffing
nam eveneens een deel van de controle
op zich, met name voor het
verlenen van vergunningen voor
beerputten, terwijl de politie betrekkelijk
actief was met optreden
tegen overtredingen. In de tweede
helft van de negentiende eeuw
betekende de oprichting van een
gezondheidsdienst dat dergelijke
taken gebundeld werden. In 1902
gaf een nieuwe gezondheidswet
op papier meer bevoegdheden aan
het bureau voor hygiëne, maar de
handhaving bleef moeizaam. In een
latere fase, moest bij bouwvergunningen
kwam het dossier ook ter
goedkeuring bij het bureau voor
hygiëne. Deze eiste daarnaast meer
toezicht op de vestiging van industrie,
maar kreeg op dat punt niet
haar zin. De gezondheidscommissie,
die eerst samengesteld was uit
mensen uit politiek en het bedrijfsleven,
is in de loop der tijd volledig
bemenst door notabelen met een
uitgesproken deskundigheid op het
gebied van gezondheidstechniek en
volksgezondheid. De vervuilingsproblematiek
bleef voornamelijk
een afgeleide van de openbare gezondheid.
Gérard Jigaudon (Centre d’Histoire
des Techniques, CNAM, Paris)
Un siècle de cohabitation habitat-industrie
dans la banlieue nord-ouest de
Paris (1860-1960)
‘Delokalisering’ - het zoeken van
vervangende ruimte en de verhuizing
van industrie naar gebieden
of zones waarvan de overheid
67
contactblad van de
stichting net werk voor de
1038-1039
geschiedenis van hygiëne en milieu
redactie: myriam d a r u
webversie: jan van den n o o r t
12
13
denkt dat deze te controleren vallen
- blijkt keer op keer tot mislukken
gedoemd te zijn als oplossing
voor de overlast van industrie.
In de gevallen die Jigaudon liet
zien, ging het o.a. om de oprukkende
Parijse industriëen die zich
tijdens de golf van industrialisatie
van het Tweede Keizerrijk en later
in de Parijse banlieue gingen
vestigen. Telkens weer heeft de
verstedelijking van de hoofdstad
de industrie ingehaald, zodat de
industriëen steeds weer temidden
van woongebieden moesten blijven
functioneren. De Franse overheid
heeft al in 1810 een decreet
afgevaardigd over de overlast van
nijverheid en industrie. Het is echter
niet duidelijk of de wetgeving
bedoeld was voor de bescherming
van burgers of voor het opvangen
van klachten en het vinden van
compromissen bij de verlening
van vergunningen. Pas in de jaren
dertig van de twintigste eeuw is er
sprake van een werkelijke regulering
in het kader van een wet op
de ruimtelijke ordening. Klachten
zijn overigens geen weerspiegeling
van de reële aantasting van het
milieu. Zo komt watervervuiling
in de door Jigaudon bestudeerde
bronnen slecht zelden voor, terwijl
dit veelvuldig voorkwam. Uiteindelijk
is bescherming van het
milieu pas in 1976 uitdrukkelijk
als doel opgenomen in de Franse
vergunningswetgeving.
Estelle Barret Bourgoin (Universiteit
Lumière Lyon 2)
Modifications du paysage et esprit industrialiste:
les autorités municipales
face au risque industriel (Grenoble,
XlXe siècle)
In Grenoble zoals elders in Frankrijk
werd en wordt de burgemeester gekozen.
Dit heeft onmiskenbare gevolgen
op de ruimtelijke ordening.
In het geval van Grenoble betekende
dit een zeer welwillende houding
ten opzichte van de vestiging van
industrieën, ook al stond vast dat zij
vervuilend waren. Niet alleen waren
leden van het bestuur welwillend
ten opzichte van de industrie, zij
kwamen zelfs geregeld uit de kring
van plaatselijke industriëlen voort.
Kenmerkend is bijvoorbeeld dat
ondanks vele bezwaarschriften tegen
de vestiging van leerbewerkende
bedrijven dergelijke etablissementen
keer op keer werden toegelaten. Hoe
meer nijverheidstraditie aanwezig
was in een wijk, hoe makkelijker het
was daar nieuwe industrieën te vestigen.
Deze welwillende houding was
echter niet algemeen en sommige
soorten bedrijvigheid zoals slachterijen
werden wel geweerd nabij
woongebieden, om de gevoeligheden
van de bevolking (de confrontatie
met bloed en dood) te sparen.
Voddenbewerking wekte eveneens
weerstand, vanwege de overtuiging
dat zij ziekten konden verspreiden.
De verplaatsing van industrie naar
de periferie van de stad aan het
11/12
Net Werk 67 - augustus 2000
12/13