Net Werk voor de Geschiedenis van Hygiene en Milieu, 1999-2001 ...

5
6
we over esthetische en recreatieve
functies. De mensen vermeien zich
daar luchtig gekleed rond vrolijk
water. Maar wie in november of
maart de werkelijkheid aanschouwt,
ziet wel wat anders. Wind en regen
kastijden het wateroppervlak en
de onbehaaglijkheid van het weer
wordt nog benadrukt door de goedbedoelde
waterpartijen met hun
klotsende golven. Ook op zomerse
dagen schijnt niet altijd de zon en
al is dat het geval: de verkrozing
en de weggewaaide plastic zakken,
het papier en vooral de stukken
ronddobberend piepschuim maken
eerder depressief dan opgewekt.
Uiteraard heeft dat te maken met
het feit dat veelal na ontwerpen en
aanleggen nauwelijks meer naar het
water wordt omgekeken. Voorwaar,
hier ligt een mooie taak voor het
gemeentelijk waterbeheer met als
doel: een positieve bijdrage aan de
geestelijke volksgezondheid.
Lichamelijk
De discussie over de lichamelijke
bedreigingen die eventueel van stedelijk
water uit zou kunnen gaan, is
de laatste jaren aangewakkerd. Laat
ik direct met de deur in huis vallen:
als men de gezondheidsbedreiging
door dat water uit zou willen drukken
in aantallen doden per jaar,
dan zal men in Nederland niet ver
komen. Waarbij nog aangetekend
moet worden dat in de doodsoorzakenstatistiek
het verband met water
in het algemeen, en met stedelijk
water in het bijzonder, meestal niet
terug te vinden zal zijn.
Dat ligt in de derdewereldlanden,
waar zes op de zeven mensen
van deze wereld wonen, wel even
anders. Het is niet overdreven te
stellen dat van de ruim 50 miljoen
mondiaal geregistreerde doden per
jaar er ruim 10 miljoen te wijten
zijn aan water, niet alleen direct
vanwege directe besmettingen maar
ook indirect door bijvoorbeeld
infectieziekten als malaria, gele
koorts en bilharzia waarvan de overbrengers
aan water gekoppeld zijn.
Een flink deel van de slachtoffers
leeft op het platteland maar ook de
stedelijke omgeving levert zijn bijdrage.
We hebben in 1999 in Den
Haag de tweede Internationale Waterconferentie
en het Wereld Water
Forum gehad, waardoor we ruim
kennis konden nemen van allerlei
gezondheidsaspecten van teveel, te
weinig of kwalitatief slecht water.
Terecht werd daar gesteld dat met
name het water in de snelgroeiende
grote steden een uitdaging van jewelste
vormt.
Verdrinking
Van de tientallen mensen die in
dit land jaarlijks onbedoeld verdrinken
(dus met uitsluiting van
zelfmoord) vindt een toenemend
aantal de dood in het ‘nieuwe water’
in de nieuwe wijken. Uiteraard is
dit een logisch statistisch gevolg
68
contactblad van de
stichting net werk voor de
1066-1067
geschiedenis van hygiëne en milieu
redactie: myriam d a r u
webversie: jan van den n o o r t
6
7
van de relatieve groei van de fractie
‘nieuw’ water in Nederland, maar
er is meer. Waar men het verkeer
steeds meer van de rand van het
water afschermt, gebeurt dit in de
wijken vanwege het karakter en de
bedoeling van het daar gecreëerde
water niet. Rond dat water wonen
veel (jonge) kinderen die zich van
nature erdoor aangetrokken voelen.
Peuters en ook wel kleuters kunnen
verdrinken in 30 cm water. Het
leren zwemmen, onder andere in
schoolverband, vangt vaak pas aan
op de lagere schoolleeftijd, dus vanaf
6 jaar. Eerdere initiatieven vindt
men wel, maar vaak niet onder allochtonen.
Grote delen van de van
oorsprong Marokkaanse en Turkse
inwoners bijvoorbeeld hebben geen
zwemcultuur. Dit zijn gegevens die
men via de media leert kennen en
die door deskundigen bevestigd
worden. Kwalitatief wel te verstaan;
voor kwantitatieve gegevens komt
men bedrogen uit. In Nederland
is veel erg goed op orde, maar als
epidemioloog zoekt men vaak tevergeefs
naar incidentie- en prevalentiecijfers,
zelfs van die van allerlei
veel voorkomende aandoeningen,
zoals hart- en vaatziekten en allerlei
vormen van kanker.
Verdrinking vormt geen uitzondering.
We kunnen bij CBS de cijfers
krijgen naar leeftijdsgroep en naar
geslacht. Niet echter naar de setting
waarin de dood plaatsvond.
In de eerste helft van de jaren negentig
van de laatste eeuw stierven
ongeveer 100 mensen per jaar een
accidentele dood door verdrinking;
daarnaast vonden gemiddeld 80
mensen een zelfgekozen dood in het
water. Van de 100 verongelukten
waren jaarlijks gemiddeld 25 in
de leeftijd van 1 t/m 4 jaar. Babies
verdrinken zelden en in de oudere
leeftijdgroepen is de frequentie ook
relatief gering. De kinderen van 1,
2 , 3 en 4 jaar kennen de hoogste
incidentie, namelijk 3 per 100.000
per jaar. Voor de bevolking als geheel
is dit 0,7. Nogmaals: het staat
niet vast wat binnen die groep van
25 verdronken peuters en kleuters
het soort water was waarin zij omkwamen.
Ter relativering is het nodig vast
te stellen dat er in absolute cijfers
ruim 700 mensen verdronken in
de jaren rond 1900. Dat betekent
op een bevolking van 5 mijloen
een incidentie van meer dan 14 per
100.000. Een belangrijke reden was
een ruime aanwezigheid van water
gekoppeld aan een geringe zelfredzaamheid
in water. Niet alleen verdronken
vissers en zeelieden maar
de talrijke jeugd was de zwemkunst
nog vaak niet machtig. In de negentiende
eeuw hoorde verdrinking
tot de belangrijkste doodsoorzaken
onder jonge kinderen, vooral in
provincies als Zeeland, Noord- en
Zuid-Holland en Friesland. Maar
dat de verdrinkingsdood nu een
twintigste is van die van een eeuw
5/6
Net Werk 68 - februari 2001
6/7