Net Werk voor de Geschiedenis van Hygiene en Milieu, 1999-2001 ...

13
14
ontstaan. In de loop van de eeuw
namen de klachten toe. Tussen
1870 en 1890 kwam het in meer
dan een derde van de aanvragen
tot klachten. Desondanks werden
vergunningen slechts zelden geweigerd.
In feite dienden de ondernemers
hun aanvragen bijna altijd in
nadat zij hun zaak gestart hadden.
Vaak werd de enquête pas gestart
na klachten van de omgeving. Alhoewel
sluiting weinig voorkwam,
lukte het wel in een niet onaanzienlijk
aantal gevallen om aanpassingen
te forceren. De opgestelde
rapporten en de binnengekomen
klachten vormen een waardevolle
bron voor de Franse milieugeschiedenis.
Daaruit is bijvoorbeeld vast
te stellen hoe lang de overtuiging
dat uitwasemingen de oorzaak zijn
van ziektes stand heeft gehouden
ondanks de opkomst van de bacteriologie.
In 1908 kon men nog
in een en dezelfde klacht zowel een
verwijzing vinden naar microben
als naar de gezondheid schadende
effecten van onaangename geuren.
Vanaf 1850 namen de klachten over
herrie toe. Deze klachten werden
na 1900 in toenemende mate door
de overheid ernstig genomen, ook
al beschouwde men geluidshinder
niet als een hygiënisch probleem.
Duidelijk is het conflict tussen
verstedelijking en industrialisering.
Negentiende-eeuwse stedelingen
gingen uit van hun stedelijke omgeving
als zijnde gezond en weerden
de hinder van de industrie, echter
steeds uitgaande van de aantasting
van het eigen woongenot, zonder
kritiek op wat wij nu milieuoverlast
zouden noemen.
Sabine Barles,
André Guillerme
Environnement et révolution industrielle
: le sol urbain en France au
XIXe siècle
Bodem en ondergrond spelen een
belangrijke rol in de industriële
revolutie. Een van de kenmerken
van de pre-industriële stad is haar
oppervlakte: vochtig, modderig,
met veel organische materie. Veel
sporen van ijzer zijn aanwezig in
de bovenste lagen van de bodem.
Afval maakt deel uit van de economie
en draagt bij tot de inkomsten,
afval is ook een bron van gevaar.
De XIXe eeuw brengt circulatie
(van water, van lucht), afdichting
en scheiding van elementen, sanering
en verplaatsing van schadelijke
activiteiten. Wateraanvoer is in
eerste instantie bedoeld voor het
schoonmaken van de openbare
ruimte: in 1830 is 70 000 m 3 van
de beschikbare 90 000 m 3 water
in gebruik voor dit doel. Water is
eerst schaars en duur: voor fecaliën
geeft men de voorkeur aan putten.
Straatprofielen veranderen:
vanaf 1810 kent Parijs trottoirs.
De straten krijgen steeds meer een
waterondoorlatend wegdek. Door
minder infiltratie ontvangen de
63
putten
contactblad van de
stichting net werk voor de
906-907
geschiedenis van hygiëne en milieu
redactie: myriam d a r u
webversie: jan van den n o o r t
14
15
te weinig nieuw water en
gaat de kwaliteit van het putwater
achteruit. De samenstelling van de
bovenste grondlagen verandert. De
hoeveelheid organisch en mineraal
afval dat zich met de modder mengt
neemt snel toe (tot 1884 kwam
in Parijs het keukenafval terecht
op straat). Tegelijkertijd wordt het
stadvuil voor de landbouw steeds
minder waard. De XIXe eeuw
kampt met de spanning tussen de
wil tot sanering van de openbare
ruimte en de wens om de traditionele
economische en ecologische
cycli in stand te houden. Nieuw
technologische oplossingen worden
gezocht. Een door de geologie van
de omgeving van Parijs bepaalde
oplossing is die van de artesische
putten, niet alleen voor het onttrekken
van water aan het aquifer, maar
ook voor het ondergronds injecteren
van vloeibare afval. Individuele
burgers maken massaal gebruik van
zinkputten die in Parijs pas in 1904
verboden worden. De injectie van
mest in de bodem is geen succes: als
alternatief komen om Parijs heen
de vloeivelden (6 ha in 1869, 2.700
ha in 1899), in de overtuiging dat
de bodem als een reuze filter werkt
en dat die techniek veilig is. De
verstoring van bodem en waterlopen
brengt echter wel endemieën
te weeg, o.a. paludisme. Met de
wet de commodo vel incommodo
dient vanaf 1810 als een instrument
voor het reguleren van de lokatie
van industrieën, maar ondanks de
latere verfijning werkt de wet onvolkomen
en raakt de bodem steeds
meer bezwangerd met allerhande
onreinheden. Tijdens de hele XIXe
eeuw is de ondergrond gezien als
oplossing voor het kwijtraken van
zware verontreiniging door metalen
en reststoffen van de steenkool- en
petrochemische industrie. De resten
van de industriële revolutie en de
argumenten die gebruikt werden
confronteren ons nu steeds meer
met de vraag hoe het onttrekken
van grondstoffen aan de bodem en
het toevoegen van reststoffen zich
verhoudt tot een duurzame ontwikkeling.
Elfi Bendikat
Environmental problems caused by
traffi c and transport. Diagnoses, public
opinion and public interventions.
The example of Berlin and Paris,
1900-1930s
Tot 1906 was Frankrijk de grootste
automobiel producent. Daarna
werd het door andere landen ingehaald,
maar de automobielindustrie
bleef in de Parijse banlieue
een economische factor van grote
betekenis, wat de laksheid van de
Parijse autoriteiten ten opzichte
van maatregelen tegen overlast en
gezondheidsschadelijke effecten
ten minste voor een deel zou kunnen
verklaren. De intensiteit van
het gemotoriseerde verkeer groeide
in Parijs aanvankelijk veel sneller
13/14
Net Werk 63 - februari 1999
14/15