Net Werk voor de Geschiedenis van Hygiene en Milieu, 1999-2001 ...

9
10
door het niet lang genoeg doorslikken
na terugkomst. Het aantal van
250 mag men verdubbelen om het
ware cijfer te benaderen, omdat niet
elk geval bekend wordt. Hoeveel
van die 500 worden in de periode
vóór hun therapie gestoken door
niet zomaar een mug maar door
een Anopheles, waarin de parasiet
aanslaat, waarna een volgend mens
deze cadeau krijgt Nou, dat zijn
er waarschijnlijk 0 (nul); het valt
waarachtig niet mee om een levenskrachtige
populatie in de juiste
ecologische niche te brengen (zoals
de mensen die bevers en otters uitzetten
kunnen bevestigen).
De nieuwe tendens om moerassen,
overloopgebieden en dergelijke te
scheppen, kan overigens wel leiden
tot heel wat muggenoverlast. Die
wordt dan voornamelijk veroorzaakt
door twee muggensoorten,
de Culex pipiens (steekmug) en
de Aedes vexans (moerasmug),
een zusje van de verwekker van de
gele koorts (Aedes egypti). Dat het
heel lang geduurd heeft eer de gele
koorts vanuit Afrika overgeplant
werd naar geschikte tropische gebieden
in Midden- en Zuid-Amerika
bewijst overigens temeer dat er aan
meerdere voorwaarden voldaan
moet worden voordat een effectieve
verbreiding een feit is.
Tenslotte een paar getallen die illustreren
hoe ernstig de situatie
in de endemische gebieden is. In
ongeveer 100 landen zijn 2 miljard
mensen potentieel blootgesteld aan
met plasmodia geïnfesteerde muggen.
Op dit moment hebben 300
miljoen mensen de parasiet onder
de leden en 100 miljoen daarvan
zijn ziek. Hetgeen resulteert in de
genoemde 2 miljoen doden jaarlijks.
U begrijpt dat waar één op de
zeven mensen de parasiet huisvest,
de situatie ingrijpend anders is dan
in Nederland waar per tijdseenheid
een fractie van 500 import-gevallen
bestaat, bijvoorbeeld 30 personen
(één op de half miljoen inwoners!).
Met bovendien meestal een plasmodium
aan boord die ongeschikt is
voor de spaarzame inheemse Anophelesmuggen.
Ziekte van Weil
In het Amsterdamse laboratorium
waar de verwekker van de ziekte
van Weil - een spirocheet - aangetoond
kan worden, komen zo’n 150
aanvragen per jaar binnen. In circa
30 gevallen worden de leptospiren
aangetoond. Ze vooroorzaken een
leverontsteking die in kinderen onder
de 5 jaar meestal mild verloopt.
Bij volwassenen kan ze af en toe
tot de dood voeren. Een triest geval
betrof enkele jaren geleden een
ambtenaar in Overijssel die door
een boze burgeres in een sloot was
geduwd. Zij protesteerde zo tegen
de voorgenomen afbraak van een
illegaal schuurtje in haar achtertuin,
aan die sloot. De man kreeg de
ziekte van Weil en overleed.
68
contactblad van de
stichting net werk voor de
1070-1071
geschiedenis van hygiëne en milieu
redactie: myriam d a r u
webversie: jan van den n o o r t
10
11
De spirocheet - een zusje van de
verwekker van syfilis - wordt uitgescheiden
in de urine van o.a.
ratten en overleeft een tijdlang in
stagnant water. Vandaar dat spuien
ook daarom van belang is. Maar het
is tevens raadzaam om niet in zulk
water te zwemmen. Elk jaar zijn er
weer slachtoffers onder deelnemers
aan studentenjool die in stadsgrachten
te water gaan. Niet doen dus.
Is het nu zo dat het creëren van natuurvriendelijke
oevers automatisch
een toename van de ziekte van Weil
zal geven Dat hangt o.a. af van de
mate van ratvriendelijkheid van die
oevers (een vraag aan biologen).
Terzijde: in de eerste helft van de
negentiende eeuw was de Amsterdamse
Jordaan vol water. Wat nu
een gracht is of gedempt, was toen
een sloot met wat we tegenwoordig
natuurvriendelijke oevers zouden
noemen. Een monsterverbond van
hygiënisten en ingenieurs heeft daar
een eind aan gemaakt. Het water
- dat overigens in de huishoudens
gebruikt werd - was een bron van
ziekte. Bovendien wemelde het van
de ratten. Kwam dat nu door die
modderige glooiende oevers We
kunnen hooguit zeggen dat ze een
positieve bijdrage leverden aan het
rattenparadijs, naast andere factoren.
Want waarschijnlijk staat anno nu
tegenover elke burger een rat op
de kaart van Nederland. Ook in
stedelijke gebieden met kademuren,
basaltglooiingen en beschoeiingen.
Van meer belang lijkt me hoe we
met het water omgaan. Erin zwemmen
of niet, maar ook spuien of
niet. Een doorslaggevende factor is
ook de voedselverstrekking aan de
ratten. Die is vaak riant door slordig
omspringen met voedselafval
maar ook door het zogenoemde
eendjesvoeren. De modale Nederlandse
eend kan het aanbod vaak
niet meer aan en de rat gaat er mee
heen. Een wat strakkere opstelling
tegenover onze gevederde vrienden
lijkt gewenst.
Water borne diseases
In de negentiende eeuw haalde
vooral de stadsbevolking haar water
nog op grote schaal uit grachten en
rivieren. Dat gaf een rijke besmettingskans
aan de bacteriën die tyfus,
cholera en bacteriële dysenterie
veroorzaken en aan het virus dat
hepatitis A veroorzaakt, wellicht
ook af en toe aan het poliovirus.
Momenteel hebben we een goed
rioleringsstelsel en ik heb me laten
vertellen dat er gewerkt wordt aan
het opheffen van het zogenoemde
overstortprobleem. Het zorgvuldig
omspringen met hemelwater, ook
tijdens pieken, kan dus naast andere
doeleinden van belang zijn voor de
volksgezondheid. Want er is potentieel
een kans dat oppervlaktewater
besmet wordt met voornoemde
ziekteverwekkers. Maar ook hier
geldt dat de manier waarop men
9/10
Net Werk 68 - februari 2001
10/11