Net Werk voor de Geschiedenis van Hygiene en Milieu, 1999-2001 ...

ewaard zijn. Hier ligt een functie
voor de historicus (m/v): hij is in
staat om in de archieven zijn weg
te vinden en de gevonden stukken
in hun context te plaatsen. Voor de
natuurwetenschappelijke interpretatie
zijn andere deskundigheden
nodig. Een onzerzoek als het onderhavige
is dan ook zeer geschikt als
interdisciplinair project.
Bij mijn onderzoek heb ik gezocht
binnen uiteenlopende gebieden:
1 metingen uitgevoerd door (laboratoria
van) drinkwaterleidingbedrijven.
De bedrijven die oppervlaktewater
als bron gebruikten,
moesten de kwaliteit daarvan
nauwlettend in de gaten houden.
2 Metingen door waterschappen,
polderbesturen of
(hoog)heemraad-schappen. Bij
deze instellingen was de aandacht
gericht op de kwaliteit van het
eigen boezemwater èn van het
water dat werd binnengelaten.
Het hoogheemraadschap Delfland
keek bij voorbeeld naar het
Rijnwater omdat dat een rol in de
eigen waterhuishouding speelde.
In deze rubriek horen ook de
zuiveringschappen en diensten
van Provinciale Waterstaat thuis.
Sinds het in werking treden van
de Wet Verontreiniging Oppervlaktewateren
in 1970 hebben
deze instanties zich met de
kwaliteit van het oppervlaktewater
beziggehouden (sommige
Provinciale Waterstaten ook al
6
7
69
contactblad van de
stichting net werk voor de
1112-1113
geschiedenis van hygiëne en milieu
redactie: myriam d a r u
webversie: jan van den n o o r t
eerder), maar het is merkwaardig
dat hierin geen duidelijke lijn te
onderkennen valt.
3 Een aparte categorie vormen de
speciale commissies, die de kwaliteit
van een bepaalde rivier of een
bepaald stroomgebied moesten
inventariseren. De wellicht meest
bekende was de ‘Staatscommissie
ter voorbereiding van maatregelen
tegen de verontreiniging van
Openbare Wateren’, ingesteld in
1897. In 1901 verscheen haar
verslag, dat een verbluffend beeld
van de toestand van de Nederlandse
wateren biedt. In dezelfde
lijn ligt de rapportage door de
Vereniging tegen Water-, Bodem-
en Luchtverontreiniging,
die tussen 1935 en 1948 werd
gepubliceerd. Ook de ‘Commissie
smaak en geur van het rivierwater’
(1929) en ‘Drinkwatervoorziening
Westen des Lands’ (1931)
behoren tot deze categorie.
4 Een verrassende bron bestaat uit
overzichten van de Nederlandse
(hydro)biologie en aanverwante
takken van wetenschap. Een werk
als Redeke’s Hydrobiologie van
Nederland (1948) geeft niet alleen
de stand van zaken omstreeks
de periode van verschijnen weer,
maar vermeldt ook veel oudere
gegevens omtrent de aanwezigheid
van soorten.
5 Specifieke archiefbestanden.
Aansluitend bij het vorige punt
komen de verzamelingen van allerlei
min of meer biologische
organisaties in aanmerking. Te
denken valt bij voorbeeld aan de
‘Nederlandse Vereniging voor
Aquatische Ecologie’, die onder
diverse benamingen al sinds 1921
bestaat. Het is zeker dat het archief
van het ‘Rijksinstituut voor
Drinkwatervoorziening’ (1913-
1984) veel materiaal bevat, al is
dat zo goed als ontoegankelijk.
Minder somber zijn mijn verwachtingen
ten aanzien van het
RIZA (1920). Hoe rijk zou het
archief van de KNCV zelf in dit
opzicht zijn
Tijdens mijn voordracht zal ik op
een aantal van de hiervoor genoemde
punten nader ingaan.
Dr. Ir. Fokke Dijkstra (ex-DSM,
Sittard), Omgaan met industrieel
afvalwater in de vorige eeuw
De lozing van afvalwater, afkomstig
van industriële bedrijvigheid, heeft
door de eeuwen heen vaak grote
problemen veroorzaakt. Mensen ondervonden
grote overlast of hun gezondheid
werd bedreigd, natuurlijke
omstandigheden in oppervlaktewater
werden vernietigd. Met name
in de tweede helft van de twintigste
(eeuw) zijn in de westerse wereld,
ook in Nederland, maatregelen
genomen om hieraan een eind te
maken of de problematiek drastisch
te verminderen. De ontwikkelingen
worden toegelicht aan de hand van
de situatie bij DSM in Limburg.
Drs. Ragna Zeiss (University of
York, UK) en Dr. Ludy Giebels
(ex-Hoogheemraadschap Rijnland,
Leiden), Oppervlaktewaterkwaliteit
onder de aandacht: bewustwording
van het vervuilingsprobleem in
West-Nederland en Noord-Engeland
In onze lezing vergelijken we hoe
en door wie de kwaliteit van het oppervlaktewater
onder de aandacht
van het publiek werd gebracht
vanaf de negentiende eeuw in West-
Nederland en Noord-Engeland.
West-Nederland en Noord-Engeland
zijn beiden gebieden waar
snelle industrialisering en bevolkingsgroei
plaatsvonden. Het
lozen van zowel huishoudafval als
industriële afvalproducten in het
oppervlaktewater en de opkomst
van water closets zorgden voor een
mate van vervuiling die daarvoor
niet ervaren was. Deze vervuiling
verontrustte echter niet iedereen.
Sommigen zagen de vervuiling van
oppervlaktewater als de enige manier
om het afval uit de stad kwijt
te raken en de stad leefbaarder te
maken, anderen ontkenden dat
vervuiling überhaupt had plaatsgevonden.
Het debat over vervuiling werd niet
altijd in wetenschappelijke termen
gevoerd. Vervuiling werd aanvankelijk
veel meer gezien als een sociaal
probleem. In deze voordracht zal
aandacht worden besteed aan de
verschillende manieren waarop het
7
8
6/7
Net Werk 69 - oktober 2001
7/8