Net Werk voor de Geschiedenis van Hygiene en Milieu, 1999-2001 ...

More documents

Recommendations

Info

Verslag Internationale bijeenkomst voor de geschiedenis van het milieu van Europese steden en regio’s 4-6 mei 2000 - Clermont-Ferrand De door Christoph Bernhardt en Geneviève Massard-Guilbaud georganiseerde bijeenkomst verzamelde circa 45 onderzoekers uit heel Europa en uit verschillende disciplines. De bijeenkomst was in zekere zin een voortzetting van het in september 1998 in Venetië gehouden congres over stedengeschiedenis, waar in een aparte sessie milieuhistorische onderwerpen aan de orde kwamen. Het aantal deelnemers, de inrichting van de zaal en de gekozen formule bleken heel geschikt om levendige uitwisseling van meningen tot stand te brengen. De organisatoren hadden bewust gekozen voor een beperkt - en klassiek - gebied van de milieugeschiedenis van steden : milieuvervuiling, maar wel bekeken vanuit uiteenlopende perspectieven. Hier volgt de samenvatting van de bijdragen. De uitvinding van vervuiling als een politiek probleem Sessievoorzitter: Geneviève Massard-Guilbaud (Universiteit Blaise- Pascal, Clermont-Ferrand) Discussieleiding: Bill Luckin (Bolton Institute / Universiteit van Londen) Patrick Fournier (UniversiteitBlaise Pascal, Clermont-Ferrand), De la souillure à la pollution, un essai d’interprétation des origines du concept de pollution Fournier stelt dat de resultaten van historisch onderzoek te sterk bepaald zijn door de perspectieven van de huidige milieukunde. Daardoor missen historici vaak een goede kijk op veranderingsprocessen in de perceptie en de behandeling van wat we nu vervuiling en afval noemen. Terwijl de industrialisering nieuwe vormen van vervuiling heeft gebracht, is het opvallend dat de reactie daarop lange tijd dezelfde blijft als die op de traditionele vormen van vervuiling. Opvallend is het gebrek aan definities van wat vervuiling is. Vervuiling is in de praktijk eerder wat ervaren wordt als een verstoring dan een dreiging voor de gezondheid. Als er wel sprake is van gezondheid, zijn de gebezigde termen nog zeer lang afkomstig van de miasmatische traditie. De bevolking zelf accepteert maar moeizaam de beperkingen die opgelegd worden door bestuurders die hygienistische standpunten overnemen. Wat de nieuwe wetenschap doet, is een nieuwe norm leveren voor het 3 4 67 contactblad van de stichting net werk voor de 1030-1031 geschiedenis van hygiëne en milieu redactie: myriam d a r u webversie: jan van den n o o r t aanvaardbaarheidsniveau van vervuiling. Ook wanneer wetenschap en techniek de mogelijkheid gaan bieden afval te verwerken, blijft de overheersende strategie in de lijn van de oude tradities: afval op afstand houden of brengen. In de discussie kwam de vraag naar ruimtelijke specificiteit van vervuiling naar voren. Onderzoek hierover, en vooral comparatief onderzoek moet nog van de grond komen. Naast ruimtelijke ontwikkelingen, zou ook comparatief onderzoek over de toepassing van principes zoals ‘de vervuiler betaalt’ meer inzicht geven. Myriam Daru (Eindhoven), The Dialectics of Dirt Mary Douglas heeft naar voren gebracht dat reinheid en vuil symbolische middelen zijn in de verdediging- en overlevingsstrategie van groepen mensen. Als een conferentie over vervuiling wordt georganiseerd, is het nodig te reflecteren over dergelijke centrale begrippen en deze te relativeren. Vuil en reinheid zijn niet alleen sociale constructies, zij zijn ook tegenstrijdig. Voorbeelden hiervan zijn legio. Mest is bijvoorbeeld vuil, maar ook bodemvoeding en kan afhankelijk van de kontekst zowel positief als negatief worden ervaren. Handelingen als de bestrijding van ongedierte kunnen ook ingezet worden voor heel andere doelen dan het bevorderen van hygiëne en gezondheid. Schoonmaak kan tot milieuvervuiling leiden. Hygiënische maatregelen kunnen als een aanslag op de leefbaarheid en de privé-sfeer worden ervaren. De betekenis van vuil is dus wisselend: afhankelijk van tijd, ruimte en sociale kontekst. Maar vervuiling is vooral risico. Milieuhistorici zouden dan ook veel meer kennis moeten nemen van de nu al rijke traditie van de risico-analyse en de modellen die zij biedt. Alhoewel deze discipline zich richt op het heden en de toekomst, is zij sterk afhankelijk van de bestudering van ‘cases’. Als de milieugeschiedenis gebruik zou maken van het begrippenkader van de risico-analyse, zou de bevruchting van de twee disciplines wederzijds kunnen uitpakken. Isabelle Parmentier (FNRS/KU Leuven), Polluer et payer. Les prémices de la lutte contre la pollution dans quelques villes belges des 18e et 19e siècles. Isabelle Parmentier heeft haar onderzoek toegespitst op de financiële aspecten van vervuiling. Het is hierbij belangrijk om verwarring te vermijden tussen twee principes: het betalen van boetes bij overtreding en het vooraf kopen van het recht om te vervuilen. Bij de eerste habben we te maken met handhaving en straffen, bij de tweede met 4 5 3/4 Net Werk 67 - augustus 2000 4/5
vergunningen. Dit drukt zich ook uit in de soort bronnen die men wil bestuderen. Isabelle Parmentier stelt vast dat veel gemeenschappen in de door haar bestudeerde regio en periode (Ath, Charleroi, Nivelles in de 18e en 19e eeuw) de voorkeur gaven aan een systeem van vergunningen om economische activiteiten aan zich te binden en de industriële vervuiling te reguleren. De handhaving lijkt echter slechts sporadisch te zijn geweest en de strengheid van de handhaving is van plaats tot plaats zeer verschillend geweest. Tijdens de discussie kwam naar voren dat het noodzakelijk zou zijn de financiële aspecten van vervuiling in de context te plaatsen van de algemene ontwikkeling van gemeentelijke belastingen en de financiering van gemeentelijke diensten (en van crisis management door gemeentebesturen). Franz-Joseph Brüggemeier (Universiteit Freiburg,) “Waldsterben” The Construction and Deconstruction of an environmental problem Het thema dat Franz-Josef Brüggemeier aansneed ligt nog vers in het geheugen : het Waldsterben-debat in de jaren ‘80 van de vorige eeuw. Waldsterben is een van de voorbeelden van doemdenken die tegenstanders van de milieubeweging met plezier naar voren schuiven. Immers, iedereen kan met eigen ogen vaststellen dat er nog bossen in Duitsland staan die volgens de voorspellingen van sommigen in 1990 verdwenen hadden moeten zijn. Dit was niet de eerste keer dat Duitsland een dergelijk debat meemaakte. al ruim voor de industrialisering van Duitsland was er een houtcrisis geweest, gevolgd door de aanplant van grote arealen produktiebos. In de negentiende eeuw was de hoop gevestigd op wetenschappelijk onderzoek en moderne techniek. Echter, het probleem was te complex om tot eenduidige antwoorden te komen. Wat de bevolking met eigen ogen kon vaststellen, was de schade die zware industrie toebracht aan de vegetatie en het feit dat hoge schoorstenen het probleem alleen verder weg spreidden. In de periode vanaf circa 1980 deed het Waldsterben debat niets anders dan een oud milieuprobleem opnieuw op de politieke agenda zetten. Het zwaar aanzetten van de verwachtte schade was daar een onderdeel van. Nu het bosareaal van Duitsland blijkt vergroot te zijn, moet ook de historische analyse de complexiteit van zowel fysieke als mentale verschijnselen recht doen: onder andere het feit dat juist het Waldsterben debat bijgedragen heeft tot massieve aanplant en de toename van efficiency in bosbeheer. 5 6 67 contactblad van de stichting net werk voor de 1032-1033 geschiedenis van hygiëne en milieu redactie: myriam d a r u webversie: jan van den n o o r t Mathieu Flonneau (Universiteit Paris I Sorbonne) Entre morale et politique: I’invention du “Ministère de l’impossible” Was de totstandkoming van het Franse ministerie voor Milieu een zet bepaald door politiek opportunisme of de moedige politieke daad van een als conservatief geldende president Kenmerkend voor de Franse (vage) definitie van “l’environnement” is de nadruk op natuur en landschap, als zodanig ook onderdelen van de Franse nationale identiteit. Franse technocraten zien milieuactivisten (“ecologistes”) als monomanen en hun hantering van milieudoelstellingen als een politieke ‘gadget’, terwijl zij zelf (in hun eigen ogen) het milieu plaatsen in een evenwichtige overweging van randvoorwaarden. Toen eenmaal de opportuniteit van een integratie van milieumaatregelen in het politieke proces was vastgesteld, gingen de zaken snel. Het Ministère de l’Environnement kreeg een institutionele inbedding, maar met uitermate beperkte financiële middelen. Gaat het dan om een pure operatie van politieke PR Flonneau meent van niet, omdat hij in president Pompidou een politicus ziet met een filosofische traditie geworteld in de Verlichting, op zoek naar een nieuw mondiaal humanisme. Dit argument nam bij de toehoorders niet de indruk weg dat de schepping van het Franse ministerie voor milieu vooral een symbolische daad is geweest. Elvire van Staëvel (École des Hautes Études en Sciences sociales, Parijs) Cultures environnementales et pollution De conclusies van Elvire van Staëvel stoelen op de analyse van enquêtes en interviews. Het gaat om de interactie tussen perceptie en gedrag van burgers die geconfronteerd worden met opslag en verwerking van afval en met de effecten daarvan op de gezondheid. Van Staëvel spreekt van twee “logica’s”: bagatellisering (euphémisation) en dramatisering. Het referentiekader van de onderzochte personen onderscheidt zij in een cultuur van de gezondheid, een cultuur van het milieu, en een cultuur van de natuur. De cultuur van de gezondheid is voornamelijk een gepopulariseerde vorm van de microbiologie van Pasteur en Koch, met een zekere vermenging van biologische en chemische begrippen van vervuiling en een polarisering tussen het natuurlijke (biologie, natuur, puurheid) en het chemische (kunstmatigheid, bezoedeling). De cultuur van het milieu is beïnvloed door de mondiale debatten (klimaat, ozongat enz.) en de lokale debatten rond de voor’s en tegen’s van bijvoorbeeld afvalverwerking. De cultuur van de natuur stelt de mensheid als onderdeel van een alomvattende natuur en een universeel evenwicht. Bescherming van de natuur is bijgevolg bescherming van de mensheid. De risicocultuur 6 7 5/6 Net Werk 67 - augustus 2000 6/7
Page 1 and 2:
54-69 1997/2001 contactblad van de
Page 3 and 4:
historici pur sang zijn, maar in de
Page 5 and 6:
Historische Ecologie, georganiseerd
Page 7 and 8:
9 10 Signalementen De gegevens voor
Page 9 and 10:
Rural Sociology, jrg. 60 (1995) 3,
Page 11 and 12:
55 Auto’s en milieugeschiedenis 5
Page 13 and 14:
van het aantal auto’s, daarvoor i
Page 15 and 16:
7 8 processen van beekvorming, maar
Page 17 and 18:
19 april 1997, 10-17 u. Themadag va
Page 19 and 20:
14 15 Heem, jrg. 48 (1996) 3, pp. 9
Page 21 and 22:
2 3 dezelfde plek zijn gebouwd als
Page 23 and 24:
1997 INHPH Conferentie Annual Confe
Page 25 and 26:
9 10 Slotdag Op de vijfde (en teven
Page 27 and 28:
Tentoonstellingen Poepgoed Een tent
Page 29 and 30:
57 7 contactblad van de stichting n
Page 31 and 32:
4 5 (950 jaar geleden) in een opmer
Page 33 and 34:
7 8 geacht zich met zijn bronnen te
Page 35 and 36:
May 1, 1998. Papers should be 15 pa
Page 37 and 38:
De tentoonstelling ‘Watertorens i
Page 39 and 40:
3 4 Programma Plaats: Universiteit
Page 41 and 42:
HES Uitegevers is de commerciële u
Page 43 and 44:
isatie het thans lopend onderzoek i
Page 45 and 46:
16 17 Andines,22, 1, p. 35-52. Megg
Page 47 and 48:
Page 49 and 50:
4 5 om druk uit te oefenen: collect
Page 51 and 52:
7 8 mede ontworpen om sociale verho
Page 53 and 54:
Peggy Harper, The Kwag-hir and the
Page 55 and 56:
14 15 research in this field in ord
Page 57 and 58:
2 3 malige pompstation, Van Weerden
Page 59 and 60:
tuurlijke omgeving. De voorlopige c
Page 61 and 62:
Bosgeschiedenis Conferentie in Flor
Page 63 and 64:
Literatuur Anderson, M.L., A histor
Page 65 and 66:
6 611Milieugeschiedenis 848-849 con
Page 67 and 68:
4 5 dominantie, controle en hiërar
Page 69 and 70:
Geschiedenis van de openbare gezond
Page 71 and 72:
11 12 Signalementen Baxter, J. O.,
Page 73 and 74:
In zijn inleiding stelt Waddell een
Page 75 and 76:
2 3 Verder zijn er jonge en enthous
Page 77 and 78:
and conferences, of which the next,
Page 79 and 80:
10 11 Gender, technologie en milieu
Page 81 and 82:
Daniela Bertoletti Francesca Carlin
Page 83 and 84:
een deel van de werken. Zij hoopte
Page 85 and 86:
21 22 University of Michigan (1998)
Page 87 and 88:
Page 89 and 90:
4 5 de orde worden gesteld. Dragend
Page 91 and 92:
im Europäischen Handelssystem der
Page 93 and 94:
uitgevochten. De grootste tegenstan
Page 95 and 96:
15 16 dan in Berlijn. In 1929 schat
Page 97 and 98:
logie. In een volgend nummer van Ne
Page 99 and 100:
22 23 History and Environment: Euro
Page 101 and 102:
The healthy Life, People, Perceptio
Page 103 and 104:
in the lower Po plain (Northern Ita
Page 105 and 106: 6 64 contactblad van de stichting n
Page 107 and 108: 4 5 History is op de hoogte van dez
Page 109 and 110: ouw. Voor het transport waren water
Page 111 and 112: het bijdragen aan het respect dat b
Page 113 and 114: 15 16 Boekbesprekingen op internet
Page 115 and 116: Fourier’s Theory of Terrestrial T
Page 117 and 118: 22 23 ing the attraction of populat
Page 119 and 120: Sanitary reform: -The development o
Page 121 and 122: l9th century to mid 20th Britain) D
Page 123 and 124: 6 65 contactblad van de stichting n
Page 125 and 126: Bijdrage tot de historische ecologi
Page 127 and 128: Crematie in Duitsland De ontwikkeli
Page 129 and 130: overigens heel anders dan die van M
Page 131 and 132: Dr. Christoph Bernhardt (Institut f
Page 133 and 134: 21 22 mits; survival and re-buildin
Page 135 and 136: 25 26 eenth-century France, PhD The
Page 137 and 138: 66 Redactioneel 6 contactblad van d
Page 139 and 140: 4 5 Er is nu een nieuwe vereniging
Page 141 and 142: 8 9 en bosexploitatie en -beheer op
Page 143 and 144: 12 13 te transporteren. Het gevolg
Page 145 and 146: 16 17 De maakbaarheid van de samenl
Page 147 and 148: 20 21 Ik kan niet beoordelen in hoe
Page 149 and 150: 24 25 the German practice had a lot
Page 151 and 152: 28 29 Borscheid, P., Der Einzug der
Page 153 and 154: Renes, J., Landschappen van Maas en
Page 155: 67 Redactioneel Het onderzoeksveld
Page 159 and 160: 9 10 werd gedaan op oppervlakte wat
Page 161 and 162: einde van de negentiende eeuw lijkt
Page 163 and 164: 17 18 tieve regering van Thatcher h
Page 165 and 166: 21 22 as a history of failure The n
Page 167 and 168: lecombe, University of East Anglia,
Page 169 and 170: Auster, R. en H. Behrens (eds.), La
Page 171 and 172: Technisierung des ländlichen Raume
Page 173 and 174: 3 4 Milieuhistorica Petra van Dam w
Page 175 and 176: 7 8 geleden, betekent nog niet dat
Page 177 and 178: 11 12 met potentieel besmet water o
Page 179 and 180: European University Institute (EUI)
Page 181 and 182: 20 21 ting cause-and-effect relatio
Page 183 and 184: Topics of Discussion in the Session
Page 185 and 186: • Hassan, John, Manchester Metrop
Page 187 and 188: • Patterns of professionalisation
Page 189 and 190: 37 38 Het tentoonstellingsboek, uit
Page 191 and 192: 1917-1925, PhD City University of N
Page 193 and 194: Brill, 2000), pp. 183-216. Worboys,
Page 195 and 196: Petite Histoire -1 Een nakomeling v
Page 197 and 198: ewaard zijn. Hier ligt een functie
Page 199 and 200: 10 11 Oproepen The Book of Nature.
Page 201 and 202: 14 15 natuurlijk altijd moeilijk bl
Page 203 and 204: 18 19 matie uit de eerste hand hebb
Page 205 and 206: 22 23 i.e. hoe lang is een bepaalde
Page 207 and 208:
26 27 Dit artikel staat ook in Chri
Page 209 and 210:
30 31 ing National Socialist ideolo
Page 211 and 212:
34 35 (cloth), 0231112092 (pbk.). M
Page 213 and 214:
38 39 du colloque tenu à Tours du
Page 215 and 216:
42 43 Smil, V., Enriching the Earth
Page 217 and 218:
46 47 bestos magnate to environment
Page 219 and 220:
mid-nineteenth century crinoline cr
Page 221:
120. Semino, O., G. Passarino, P. J
show all

Net Werk voor de Geschiedenis van Hygiene en Milieu, 1999-2001 ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?