Net Werk voor de Geschiedenis van Hygiene en Milieu, 1999-2001 ...

ten was echter de oplossing gelegen
in het veranderen van de sociale
misstanden in de arbeiderswijken
die de voorwaarden voor hygiënische
misstanden vormden. Voor alle
verantwoordelijken, inclusief de gezondheidstechnici,
was het reinigen
van Parijs een moreel vraagstuk en
hoorde vuil buiten de waarneming
te geraken om geen afbreuk te doen
aan de schoonheid van de stad (in
alle zinnen des woords).
Denis Bocquet
Les ingénieurs municipaux à Rome
1870-1925
De ontwikkeling van de organisatie
van gemeentelijke ingenieurs
in Rome tussen 1870-1925 staat
voortdurend in het teken van de
spanning tussen de centrale en de
hoofdstedelijke overheden.
In 1870 is de positie van Rome als
hoofdstad van de nieuwe Italiaanse
staat nog jong. Al snel stelt een
progressief gemeenteraadslid een
nieuwe organisatie voor, waarbij de
diensten voor openbare werken onder
de politieke verantwoordelijkheid
van een wethouder (assessore)
komen te staan. Maar de problemen
met de stroomregulering van
de Tiber geven bijna onmiddellijk
een reden aan de centrale overheid
om de controle over dit belangrijk
onderdeel van de taak van de
gemeentelijke diensten voor haar
rekening te nemen. De gemeentelijke
technische diensten houden
ondergeschikte taken. Dit scenario
speelt zich nog eens af bij de ontwikkeling
van een stedebouwkundig
master-plan voor Rome vanaf
1883. Tegelijkertijd blijkt de plaatselijke
politiek (in het bijzonder de
-gekozen- burgemeester) eveneens
voorstander van het aantrekken van
deskundigen afkomstig van buiten
de gemeentelijke organisatie. Door
deze politieke en organisatorische
ontwikkelingen bleef het in Rome
moeilijk om een coherente politiek
van ruimtelijke ordening te voeren.
Verena Winiwarter
Where did all the waters go The
introduction of sewage in urban settlements
Verena Winiwarter stoelt haar analyse
op het ecologisch concept van
natuurlijke cycli. Zij stelt dat er
twee natuurlijke cycli doorbroken
moesten worden om ondergrondse
rioleringsstelsels in te voeren in
steden:
- de nutriënten cyclus die stedelijke
consumenten en rurale producenten
met elkaar verbindt via menselijke
en dierlijke uitwerpselen en
- de water cyclus die de neerslag
met grondwater verbindt.
Deze twee cycli werden in de tweede
helft van de negentiende eeuw
doorbroken.
Een groot aantal redenen voor de
invoering van rioleringsstelsels kan
gevonden worden in de literatuur,
maar de gegeven redenen zijn on-
10
11
63
volledig.
contactblad van de
stichting net werk voor de
902-903
geschiedenis van hygiëne en milieu
redactie: myriam d a r u
webversie: jan van den n o o r t
De culturele waarde van
vuil en de houding van de stedelijke
bevolking ten opzichte van menselijke
excreta heeft te weinig aandacht
gekregen (deze bewering van
Winiwarter is niet nieuw, het werk
van Alain Corbin was ook hierop
gericht). De veranderingen van de
stedelijke ruimte die verbonden
zijn met de opkomst van nieuwe
vormen van vervoer en met de verhoging
van woningdichtheid horen
ook in de analyse van de opkomst
van rioleringsstelsels, evenals de verandering
in de perceptie van mest,
van gunstig voor de landbouw tot
bron van viezigheid en ziekte. De
opkomst van kunstmest maakte de
omslag mogelijk. De verbintenis
van landbouw en stad kon daarmee
losser worden. Winiwarter geeft in
haar bijdrage echter geen inzicht in
de ontwikkeling van systemen die
niet gebonden waren aan netwerkinfrastructuren,
zoals tonnenstelsels
en septic tanks.
N. Goddard, J. Sheail
Victorian sanitary reform. Where
were the innovators
Goddard en Sheail stellen dat de innovatie
op het gebied van riolering
niet zoals zo vaak wordt aangenomen
plaats vond in de meest geïndustrialiseerde
en dichtst bevolkte
centra. Wat gebeurde is dat juist
de kleinere steden met bedreigde
rivieren de voorhoede vormden. Zij
laten dit zien aan de hand van het
geval van Croydon. Het is daarbij
belangrijk niet alleen uit te gaan
van de belangrijke teksten en wetten
van de hygiënistische revolutie
van Edwin Chadwick, maar van
de wijze waarop de wetten en verordeningen
in de praktijk zijn gebracht.
Een norm als het dwingend
vaststellen van een gezondheidscommissie
in districten waar een
mortaliteit van 23 pro 1000 heerste
werkte bijvoorbeeld niet voor de
meest ongezonde steden die zich
in uitgebreide districten bevonden
met veel gunstigere omstandigheden.
Croydon was een van de eerste
steden met een gezondheidscommissie.
Opvallend is dat in die stad
onder leiding van James Fenton
plannen ontstonden voor een algeheel
en simultaan op te zetten
systeem van waternetwerken, zowel
voor drink- als voor afvalwater. De
drinkwatervoorziening was in 1851
compleet, het rioleringssysteem
twee jaar later. Verontrustend was
wel dat de mortaliteit juist toenam
direct na de voltooiing van het
drinkwaternetwerk, in het bijzonder
door epidemieën die door drinkwater
werden verspreid. De kwaliteit
van het aangelegde netwerk van
buizen met een kleine doorsnee
was onvoldoende. Deze mislukking
leidde tot het naar huis sturen van
Chadwick in 1854. De weerstand
tegen de aanleg van de drinkwaterleiding
en de riolering was hevig en
werd herhaaldelijk voor de rechter
11
12
10/11
Net Werk 63 - februari 1999
11/12