Net Werk voor de Geschiedenis van Hygiene en Milieu, 1999-2001 ...

was een belangrijk gevolg van het
contact tussen Shell, dat de zeep- en
wasmiddelenindustrie zich genoodzaakt
zag zich op de ontwikkeling
van chemisch-wetenschappelijke
kennis van (synthetische) wasmiddelen
te oriënteren. Synthetische
wasmiddelen werden in de na-oorlogse
decennia voortdurend complexer
van samenstelling en konden
functies vervullen die voorheen
door verschillende middelen naast
elkaar werden vervuld (denk aan
water ontharden, wassen, bleken,
inweken van zowel witte als bontewas)
Een belangrijke conclusie is verder
dat de locatie van voor het wassen
benodigde kennis is verplaatst van
de wassende huisvrouw naar de
laboratoria en ontwikkelingsafdelingen
van wasmiddelen en wasmachinefabrikanten.
Tegelijkertijd
veranderde de aard van de benodigde
kennis van ‘traditioneel’ naar
wetenschappelijke chemische (voor
wasmiddelen) en werktuigbouwkundige
(voor wasmachines). Voor
huisvrouwen was het van belang dat
zij hun kennis van de verschillende
stappen van het wasproces en de te
gebruiken middelen (soda, zachte
zeep, harde zeep, bleekmiddelen,
stijfselmiddelen, waterontharders,
vlekkenmiddelen) inwisselden voor
productkennis van de vele soorten
en merken totaalwasmiddelen en
wasmachines.
Frank van der Most
Vierde internationale
conferentie voor stedengeschiedenis
Venetië
3 -6 september 1998
Een conferentie over stedengeschiedenis
in een stad als Venetië is a priori
al een aantrekkelijk vooruitzicht.
Bovendien was het mogelijk een
individueel programma samen te
stellen met een groot aantal papers
met milieu en/of hygiëne als centraal
thema of met een aanverwante
inhoud, want sommige relevante
papers waren niet terecht gekomen
in de sessie ‘Urban environmental
problems’.
Hier volgt een korte samenvatting
van een aantal van deze papers . In
Net Werk 63 komen papers aan de
orde die hoofdzakelijk betrekking
hebben op luchtvervuiling en ruimtelijke
ordening.
Urszula Sowina
Aqueductor. Qui était-il dans la ville
médiévale
Poolse middeleeuwse bronnen
melden de aanwezigheid van een
aqueductor. Sommige historici hebben
hierin het bewijs gezien van de
aanwezigheid van waterleidingsnetwerken
in de middeleeuwse steden
van Polen. Een dergelijk bewijs is
er wel in de 16e eeuw met de uitdrukkelijke
melding van leidingen,
12
13
62
aangelegd
contactblad van de
stichting net werk voor de
878-879
geschiedenis van hygiëne en milieu
redactie: myriam d a r u
webversie: jan van den n o o r t
door een acqueductor. In
teksten die de technische uitvoering
van het werk van de acqueductor
niet preciseren, blijft het onzeker
of het gaat om het transporteren
van water of om het aanleggen van
drinkwaterwerken in welke vorm
dan ook. In het geval van steden
met een uitgebreide biernijverheid
is de aanwezigheid van een systeem
dat de aanvoer van water van blijvende
kwaliteit verzekerd zou hebben
geloofwaardiger, maar niet a
priori bewezen. Wat wel bekend is,
is het bestaan van watertorens in
Poolse steden in de 14e eeuw, met
daarbij behorende mechanische installaties.
In de 16e eeuw waren de
watermeesters belast met complexe
en dure werkzaamheden en droegen
zij soms de titel van canalium
magister. Soms waren zij oorspronkelijk
loodgieters of dakdekkers.
Zij genoten een vrij hoge status en
zelfstandigheid.
Rossica Pannova
The water supply system in medieval
Bulgarian settlements
Aan het einde van de 7e eeuw werd
de Bulgaarse staat opgericht met
Pliska als hoofdstad. In de negende
eeuw werd de hoofdstad tijdens de
oorlog met de Byzantijnen verwoest
en in twintig jaar herbouwd. Naast
de uitgebreide verdedigingswerken
was een goede waterbevoorrading
een vereiste voor het uitoefenen
van de macht door de khans, die
hun nomadische leefstijl ingeruild
hadden voor een vaste residentie.
Zij maakten voor een deel gebruik
van in de oudheid aangelegde
waterleidingen. Daarnaast was er
een systeem voor de opvang van
regenwater in grote waterreservoirs.
Binnen de stad was een netwerk van
klei- en loden pijpen voor schoon
water en gemetselde riolen voor de
afvoer van afvalwater. De stad was
gebouwd op een heuvelflank en kon
daardoor gebruik maken van het
natuurlijke verval voor haar watersysteem.
Na de 9e eeuw, tijdens de
Byzantijnse overheersing, werd de
hoofdstad Pliska haar rol ontnomen
als symbool van de heidense overheersing.
Het watersysteem raakte
toen in verval. Na 150 jaar Byzantijnse
overheersing werd in 1186 de
Bulgaarse staat hersteld. Als nieuwe
hoofdstad koos men voor Turnovo.
In tegenstelling tot de netwerken
gebouwd door de centralistische
machthebbers in de vroege middeleeuwen
was de waterbevoorrading
gebaseerd op putten en regenwaterbakken.
Putten waren onderdeel
van de verdedigingswerken. Er is
in die tijd geen sprake meer van
een netwerk van leidingen. Afvalwater
vloeide in tegenstelling tot
de eerdere periode door de straten.
De geschiedenis van de Bulgaarse
hoofdsteden is een voorbeeld van
de wijze waarop het watersysteem
de staats- en stadsorganisatie weerspiegelt.
13
14
12/13
Net Werk 62 - oktober 1998
13/14