edebiyat eserlerinin tv'ye uyarlanması ve değişen anlatım dili - RTÜK

ir uğraştır. 77 Bütün mesele roman dilinden sinema diline aktarma yaparken görsel
ve sinemasal olanı aktarabilmektir. 78
Teorik olarak uyarlama kavramı üç ayrı süreci içerisinde barındırır. Edebiyat metnini
okuma, yazılı dili görsel dile çevirme ve metni yorumlama. Bir metnin anlamı;
yazarın zihninde, eserin metninde ve okurda aranabilir. Yazar-metin-okur üçgeninin
hangi köşesi ön plana çıkarılırsa, metnin aslı da o yöne doğru kayar. Bazı kişiler,
metnin anlamı konusunda tek geçerli sözün yazara ait olduğunu savunurken; bu
sözün okur tarafından söylenmesi gerektiğini öne sürenler de vardır. Bazılarıysa
metnin, yazar ve okurundan bağımsız bir varlık olduğunu söyleyerek; metin
çözümlemesi yoluyla yazarın amaçlamadığı, okurun da çıkaramayacağı anlamlar
bulunabileceğini iddia ederler. 79 Onlara göre anlam; okur, yazar ve metin arasındaki
etkileşimden doğar ve herhangi bir uyarlamanın aslına sadık kalması mümkün
değildir. Çünkü sinemacı, kendi özgün okumasından yola çıkarak uyarlamaya girişir.
Daha sonra, yorumlama ve görsel dile çevrilme aşamalarından geçen kaynak metin,
aslından bir hayli uzaklaşır. Bu görüşü savunanlar, uyarlama yerine “dönüştürme”
kavramını kullanmayı daha doğru bulurlar. Uyarlama yapılırken, aslında edebi
metnin dönüştürülerek sinemada tekrar kullanıma sokulduğunu ifade ederler. 80
Uyarlama sürecinde çoğunlukla, romandaki hangi işaretlerin filme alınması
gerektiği, filmi yaparken romandaki hangi öğelerin dikkate alınacağı ve kaynak
romanın hangi karmaşık işlemlerden geçerek dönüştürülebileceği karşı karşıya
kalınan önemli sorunlardır. Kaynak romanın dönüştürümünün; bir dizi seçim,
ayıklama, yükseltme, somutlama, gerçekleştirme, eleştirme, sezdirme, örnekleme,
benzerleştirme, popülarize etme ve elbette yeniden kültürleme işlemleri ile
gerçekleştirildiği söylenebilir. Kaynak roman, bu anlamda, belli bir tarihsel
bağlamda üretilmiş olan yerleşmiş ifadeler ile dengeli olarak biçimlenmiş başka
ifadeler kullanarak yeni bir ortama aktarılmış, dönüştürülmüş ve yeniden üretilmiş
77 a.g.e., s.8.
78 Erden Kıral, Türkiye Yazıları, Sayı:59 Şubat 1982, s.16.
79 Berna Moran, Edebiyat Kuramları ve Eleştiri, İletişim Yayınları, İstanbul 2006, s.144.
80 Özlem Kale, “Edebiyat Sinema İlişkisi”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi Sayı:3, 2010,
s.268.
45