edebiyat eserlerinin tv'ye uyarlanması ve değişen anlatım dili - RTÜK

2.6.6.1. Televizyonda Edebiyat Uyarlamaları ve Televizyonun Tercihi
Filmler için yapılan uyarlamaların çoğunluğunun romanlardan oluştuğunu
önceden de belirtmiştik.Romanlar, Amerikan film endüstrisinde olduğu gibi Türk
sinemasının ilk yıllarından itibaren filmlere uyarlanmıştır. 140 Yeşilçam’da yoğun
olarak kullanılan Türk klasiklerinin uyarlamaları televizyonda TRT ile 1970’li
yılların ilk dönemlerinde başlamıştır. 1975’te Halit Ziya Uşaklıgil’in Aşk-ı Memnu
isimli romanı Halit Refiğ tarafından televizyona aktarılmıştır. 141 Bu dönemde
üretilmiş uyarlamalar genellikle orjinal esere sadık kalmıştır. Dizi ile romanın aynı
olması için özen gösterilmiş, karakterler, olayın geçtiği yerler romanın aslına uygun
olarak seçilmiştir.
2000’li yıllara gelindiğinde özel kanallarla birlikte televizyon uyarlamalarına
yenileri eklenmiş; Gurbet Kuşları, Dudaktan Kalbe, Yaprak Dökümü, Geniş
Zamanlar, Aşk-ı Memnu, Menekşe ile Halil, Fikrimin İnce Gülü gibi bir çok edebi
eser televizyona uyarlanmıştır. Yani bir bakıma günümüzden elli ya da daha fazla yıl
önce, çeşitli yokluklar içinde yazılmış eserler, bugün ekip halinde çalışan, çeşitli
imkanlara sahip senaristlerin ulaşamadığı başarıları yakalayabiliyorlar. 142 Ancak bu
dönemde yapılan uyarlamalarda özellikle anlatımda bir çok değişikliğe gidilmiştir.
Orijinal eserin kelimesi kelimesine çevirisinin yapılması ya da bunu tam tersi
olarak; uyarlamayı yapan yönetmenin orijinal eserde kendisini heyecanlandıran şeye
cevap verip bu heyecanı yeni araçta canlandırmaya çalışması gibi iki kutuplu bir
anlayışın hakim olduğu uyarlama alanında televizyon, bunlardan hangisi ile başarılı,
karlı olacağı ve izleyiciyi çekeceğini düşünüyorsa onu kullanmaya başlamıştır. 143
Çok yeni bir uygulama olan televizyon yapımları için uyarlama türü aslında sinema
uyarlamalarının düşünce yapısıyla paralellikler gösterir, Türkiye'de TRT dönemi
uyarlamalarda birebir esere bağlı kalınan bir uygulama söz konusudur. Bu dönemde
rekabet söz konusu olmadığı için, yapımların sayıları sınırlı, bunların yayınlanma
140 a.g.m., 2009 s. 272.
141 Aylin Sayın, 2005, s. 86.
142 Oktay Taftalı, “Klasik Metnin Edebi Gücüne Bakış”, Özgür Edebiyat, Ocak 2010, Sayı: 19 s.84.
143 Zeynep Gültekin Akçay, 2009 s.274.
72