KAZı SONUÇLARI - Kültür ve Turizm Bakanlığı

ke-hanqah? denen yapı ile, Kırşehir'deki Ahi Evren Zaviyesi (1265-1282)8, daha geçdöneme ait Bursa Hüdavendiqar Camii, Bursa Yeşil Camii (1424) gibi yapılarda da aynıözellikler karşımıza çıkar.Benzer özellik kazısını yaptığımız Melik Mahmud Gazi Hanqahı'nda da mevcuttur.Bu nedenle de yapının dışında kalan mihrap bugünkü ana eyvanın yapı içindeki seviyesindendaha yüksektedir. Ancak, muhtemelen Vakıflar Genel Müdürlüğü'nce 1965yılında yapılan temizlik çalışmaları sırasında orijinal zemin sökülerek dışarı atılmıştır.Bu nedenle, dıştaki mevcut mihrapla, mihrap eyvanı arasında bir metreye yaklaşan katfarkı bulunmaktadır (Şekil: 1).Anadolu'da, zaviyeli camiierin en klasik örneklerinde ortadaki ana mekanın iki yanında,birer kapıyla bu mekana, daha geç örneklerde ana mekana ve dışarıya açılanbirer tabhane odası yer alır. Turhal (Tokat) Dazya Köyü Zaviyeli Camii (1375), Bursa YıldırımBayezid Camii (1400), Bursa Yeşil Camii (1419-20), Amasya Bayezid Paşa Camii(1414-19), gibi örneklere benzer şekilde, bazen tabhanelerde ocak da bulunabilir''.1999 yılı Darphane kazısında, batıdaki büyük odada, 2001 yılı kazısında da kuzeydoğudaki odanın ortasında birer tandır bulduk. Bugüne kadar tanıdığımız ve birkaçörneğini yukarıda zikrettiğimiz zaviyeli camiierde, tabhane diye tanımladığımız odalardagenellikle, davlumbazlı bir ocak bulunmakta, alçıdan yapılan bu ocaklar aynı zamandayapının süslemesini de meydana getirmektedir. Melik Mahmud Gazi Hanqahı'nda,yapının doğusundaki eyvanın bitişiğindeki küçük odada ve batı yönündeki büyükodada birer baca izi mevcuttur. Ancak, ocakların döneminde davlumbazlı yapılıpyapılmadığı belli değildir. Günümüzde batıdaki odada hem ocak, hem de yapı ortasındabir tandır mevcuttur, bitişik tonozlu mekanda ise, 1999 yılı kazısında ortaya çıkardığımız,bacası bulunmamasına karşılık, bir ocak ve tandır yer almaktadır.Kuzey doğuda ve batıda bulunan odada birer tandırın yer alması Zaviyeli camilerdeısınma sisteminin, odalarda bulunan tandırlarla yapıldığını göstermesi bakımındançok önemlidir. Bunu, Selçuklu dönemindeki zaviyelerde ısınma sisteminin, kervansaraylardakigibi, tandırla sağlandığı şeklinde kabul etmek mümkündür. Bu da ZaviyeiiCamiler için yeni bir gelişmedir.Yapıda bulunan küçük el sanatına ait parçalar arasında bulduğumuz ve envanteriediğimizeserlerden ilki (En. No: Darp. 01/1) alçı süsleme parçasıdır. 27x6 cm. ölçülerindekibu örnek XIII. yüzyıldan kalmadır. Muhtemelen mihrap kenar çerçevesi veyakapı-pencere sövesi süslemesidir. 1998 ve 1999 yıllarında da benzer türden alçıparçaları bulmuştuk. Bu da fikrimizi destekler niteliktedir.ikinci örnek (En. No: Darp. 01/2) bir kase parçasıdır. Kırmızı renkli kilden yapılankase Xiii. yüzyıl Selçuklu Dönemine aittir. 12x4. cm. ölçülerinde ve yarıdan fazlasıeksiktir. 1 cm. yüksekliğinddeki küçük bir kaide üzerinde yükselen kasanin dışı ve içitek renk yeşil renklidir. Kazıma tekniğiyle süslenmiş, desenler sır altında bırakılmıştır.Zemini, Büyük Selçuklu alçı larına benzer şekilde, geometrik desenlerle süslenmiş, busüslemelerin de içine yine, geometrik desenlerden meydana gelen, ilk bakışta bitki deseninihatırlatan motifler yerleştirilmiştir.7 S. Eyice, "ilk Osmanlı Devrinin Dini-içtimai Bir Müessesesi Zaviyeler ve Zaviyeli Carniler", iktisat FakültesiMecmuası,C.XXIII, 1962-63, s. 20-21.8 S.Eyice, a. g. e., s. 20, dipnot: 41. Ahi Evren Vakfiyesi H.676 tarihlidir. Bkz. C.H. Tarım, Tarihte Kırşehr-i Gülşehri, istanbul,1948, s. 85; W. Ruben, "Kırşehir'in Dikkatimizi Çeken San 'at Abideleri", Bel/eten, C.XI, Ankara, 1947, s. 41­44. Aynı eser s. 603-640'ta yapının hem eski resmi, hem de planı verilmektedir. Yapıdan söz eden Kırşehir ile ilgili diğerkaynaklar için Bkz. C. H. Tarım, Kırşehir Tarihi, C. I, Kırşehir 1938; C. H. Tarım- A.S. Ulgen, "Kırşehir'de TürkEserleri", Vakıflar Dergisi, C. II, 1942, s. 260-621.9 Söz konusu bu camiler hakkında geniş bilgi için Bkz. A. Gabriel, Monuments Turcsd'Anatolie, Paris,1~34, C.II, s.25­31; E. H. Ayverdi, Osmanlı !'vfimarisinde Çelebive 1/. SultanMurad Devri, 806-855 (1403-1451), C.II, Istanbul, 1972,s, 4-25,46-94; E. H.Ayverdi, lstanbul Mirnari çağı'nın Menşe'i, Osmanlı Mimarisi'nin Ilk Devri (630-805) (1230-1402),Istanbul, 1966, s. 419-440; A. Kuran, I/k Devır Osmanlı Mimarisinde Cami, Ankara,1964, s.80; E.Yurdakul, "Tokat VilayetininGümüştop (Dazya) Köyü'ndeki XiV. yüzyıla Ait Eski Eserler", Vakıflar Dergisi, s.VIII, Ankara,1969, s.243-248;Türkiyede Vakıf Abide/erve Eski Eserler, Ankara 1972, s. 209 - 213; O. Aslanapa, a.g.e.,s.25-28, 37-44.190