KAZı SONUÇLARI - Kültür ve Turizm Bakanlığı

da ayakta olduğunu, ayrıca mezar sahibi karı kocanın isimlerinin yer aldığı bir taşın,anıtın üst bölümünde bulunduğunu da söyler'P,l.o. 612 yılında iran'da Medler iskitler ile birleşerek dünyanın en güçlü devletlerindenbiri olan Assur krallığını yıktılar. Bu dönemde Anadolu'da en büyük egemen güçLydia Krallığı'ydı. Lydia Kralı Alyattes, sınırlarını Halys (Kızılırmak) ırmağına kadar genişletti.Batıya doğru Halys ırmağına kadar ilerleyen Medler, Lydialılar ile karşı karşıyageldiler. O zamanın iki güçlü devleti, Halys ırmagı yakınında savaşa girdiler. Bu savaş,Anadolu tarihinin en önemli siyasalolaylarından biridir. Tarihte ilk kez doğunun en büyükgüçlerinden biri, Anadolu içlerine kadar ilerlemiş oldu. Herodotos Medler ve Lydialılararasındaki savaşın beş yıl sürdüğünü anlatır. Altıncı yılda, çatışma sırasında oluşangüneş tutulması, tarafların birbirlerine üstünlük sağlayamadan savaşın sonlandırılmasınaneden olur. Herodotos Miletoslu Thales'in bu doğa olayının 1.0. 28 Mayıs 585yılında olacağını önceden haber verdiğini yazar. Ote yandan Herodotos, Phokaialılar'ınsurlanru Andalusa'daki Tartessos Kralı Arganthonios un. verrnlş olduğu büyük paralarlaIran tehdidine karşı yaptırdıklarını söyler. Bu zamanda (l.O.e.yözvıtmilk yarısında) "BatıUygarlığı"nıntemellerini atan önemli lon merkezlerinden biri olan Phokaia, dünyanınen büyük kentleri arasındaydı.iran'da ise, II.Kyros (LÖ.559-529) LÖ.55ü yıllarına doğru Med Krallığını ortadankaldırarak yerine büyük Pers Krallığını kurdu. Sınırlarını genişletmek için Batı'ya doğruilerleyen Kyros, güçlü Lydia Kralı Kroisos'u yenerek başkent Sardes'i ele geçirdi.Sardes'in düşmesinden hemen sonra Kyros'un generali Harpagos'un komutasındakiPersler, Phokaia'yı da aldı (1.0.546). Herodotos'un sözünü ettiği Phokaia'nın ünlü kentduvarları, 1992 yılı kazıları sırasında ilk kez ortaya çıkanldır'. Kazılarda Persler'in kentialışları sırasında yanan kent kapısının tabanı üzerinde savaş sırasında kullanılmışbirmancınık güllesi ve ok uçları da ele geçirildi.Herodotos, Persler'in ionia'da ilk vurdukları yerin Phokaia olduğunu yazar.Kyros belki de bu anıt mezarı, Sardes'in düşmesinden hemen sonra, Phokaia'nın alınmasısürecinde, Persler'in gücünü göstermek için propaganda amaçlı olarak politik nedenlerlePhokaia yakınlarında yaptırmış olabılir. Ksenephon'un sözünü ettiği, SusaKralı Abradatas ve karısı Panthea için yaptırdığı mezar anıtının tarihi, Phokaia PersMezar Anıtı'nın tarihi ile örtüşmektedır. Bu nedenle Ksenephon'da geçen Kyros'un yaptırmışolduğu mezar, belki de bu mezardır.Mezar anıtı daha sonra da yüzyıllar boyunca kullanıldı. Kazılar sırasında ele geçirilenbuluntulardan anlaşıldığına göre,LA. 4. yüzyılın ikinci yarısında anıtın modernyol tarafındaki bölümü, kısa bır süre taş ocağı olarak çalıştırıldı. Geç Roma Dönemindeanıt büyük tahribat gördü. Bu zamanda anıt ve çevresi, taş ocağı olarak işletiidi. Yenikazılar sırasında varlığı ortaya çıkarılan podiumun büyük bölümü, bu zarnanôa tahripedildi. Ayrıca anıtın çevresinde, dere kenarında ve Geç Osmanlı Dönemi köprüsüaltındaki kayalar, bu dönemde taş ocağı olarak kullanıldı. Yine bu zamanda anıtın anagiriş kapısı büyütülerek iç mekanlarda birtakım değişiklikler yapıldı. Mezar anıtı Bizansdöneminde de konut olarak işlev gördü. .Pers Mezar Anıtı'nın tüm yüzeyleri koyu yeşil ve gri renkte, canlı ve ölü (kalkerleşmiş)Iikenlerle kaplıydı. Taşa yapışıp dokusunu bozarak çürüme ve kopmalara nedenolan mikroorganizmalardan oluşan likenlerin ve kalkerlerin giderilmesi gerekiyordu.Tüm yüzeylerde zaman içinde çatlaklar oluşmuştu. Bu çatlaklardan giren su donarakgenleşmiş, patlama ve kopmalara neden olmuştu. Bu çatlakların kapatılıp yumuşakbir dokusu olan tüf taşının sağlamlaştırılmasıgerekiyordu. Doğanın zaman içinde yaptığıbu bozulmanın yanı sıra, insan eliyle yapılan tahribat daha kötü sonuçlar doğurmuştu.Yapının yüzeylerine kazıma yoluyla ve yağlı boyayla isimler yazıımıştı. Ayrıcakırmızı ve siyah yağlı boya ile koyu renkli zemin hazırlanmış, üzerine ilanlar kazınmış-10 Ibid, vu, 3,15.11 Ö.Özyiğit, "1992 Yılı Phokaia Kazı Çalışmalan'', XV. Kazı Sonuçları Toplantısı, II, Ankara 1994, 11-36; aynı yazar,"The City Waııs of Phokala", Revuedes EtudesAnciennes, 96,1994,77-109; aynı yazar, "Les Derrusres Fouilles dePhocee'', Phoceeet La Fondation de Marseille1995, 47-59.335