GIÁO TRÌNH HÓA HỌC CÁC NGUYÊN TỐ KHÔNG CHUYỂN TIẾP VÀ CHUYỂN TIẾP - NGUYỄN HỮU KHÁNH HƯNG, HUỲNH THỊ KIỀU XUÂN

F
2
Cl
2
Br
2
Hình 1.11 Mô hình liên kết σ và π trong các phân tử X
2
b. Trong các phân tử Cl
2
, Br
2
và I
2
, do ngoài các vân đạo hóa trị ns và np đã chứa đầy điện tử còn có
các vân đạo nd trống nên có sự hình thành các liên kết π cho–nhận giữa các vân đạo np của
nguyên tử X này với vân đạo nd của nguyên tử X kia, và ngược lại, làm tăng độ bền liên kết.
c. Hệ quả là liên kết X–X trong các phân tử Cl
2
, Br
2
và I
2
còn có thêm sự đóng góp của liên kết π nên
có độ bền cao hơn liên kết F–F.
d. Khi đi từ trên xuống dưới trong phân nhóm halogen, bán kính nguyên tử tăng dần, thể tích xen phủ
tăng nhưng mật độ điện tử giảm nhanh hơn (theo bậc ba của bán kính: d ≈ V ≈ r 3 ) nên độ bền
của liên kết σ lẫn π trong Cl
2
, Br
2
và I
2
đều giảm dần.
Giá trị H
2
HF HCl HBr HI
d
A–X
Å 0,74 0,92 1,28 1,41 1,60
E
lk
kJ/mol 431 565 431 364 297
ΔE
lk
kJ/mol 134 –134 –67 –67
H
2
HF HCl HBr HI
Hình 1.12 Mô hình của các phân tử H
2
và HX
17. Ví dụ 3: Đối với các phân tử HX:
a. Trong các phân tử HX chỉ tồn tại liên kết σ mà không xuất hiện liên kết π.
b. Khi đi từ trên xuống dưới trong phân nhóm halogen, bán kính nguyên tử tăng dần, thể tích xen phủ
tăng nhưng mật độ điện tử giảm nhanh hơn (theo bậc ba của bán kính: d ≈ V ≈ r 3 ) nên độ bền
của liên kết HX giảm dần.
c. So với liên kết H–H của H
2
thì H–F của HF có độ bền cao hơn do H xâm nhập vào bên trong đám
mây điện tử của F nên mật độ điện tử trong vùng xen phủ tăng lên.
1.4.5.3. Liên kết δ
16