GIÁO TRÌNH HÓA HỌC CÁC NGUYÊN TỐ KHÔNG CHUYỂN TIẾP VÀ CHUYỂN TIẾP - NGUYỄN HỮU KHÁNH HƯNG, HUỲNH THỊ KIỀU XUÂN

• Tính acid-baz của các chất
• Khả năng phản ứng acid-baz giữa các chất
3.3. Phân loại acid-baz vô cơ theo bản chất hóa học
1. Có thể phân tất cả các acid-baz thành 2 loại chính: Acid-baz Dẫn xuất Thế Muối
-1 -1 -1
• Hydracid H
n
X và các dẫn xuất. Ví dụ: HCl BrCl NaCl
• Oxihydroxid MO
a
(OH)
b
và các dẫn xuất. Ví dụ: HClO
3
+5 +5 +5
ClO 2 F NaClO 3
2. Sự khác biệt rõ ràng để phân biệt hydracid với oxihydroxid là X trong các hydracid H
n
X có số oxi hóa
âm còn M trong các oxihydroxid MO
a
(OH)
b
có số oxi hóa dương.
Ví dụ: Hydracid H
2
S và dẫn xuất muối Na
2
S có S ở số oxi hóa –2.
Oxihydroxid H
2
SO
4
và dẫn xuất thế SO Cl có S ở số oxi hóa +6.
2 2
3. Do nước là hợp chất trung tính về mặt acid-baz nên khi thêm hay bớt nước thì xem như tính acid-baz
của hợp chất không thay đổi nếu sự biến đổi cấu trúc của chất do sự thêm–bớt nước này không ảnh
hưởng đến tính acid-baz.
Ví dụ: SO
3
là anhydrid có tính acid giống H
2
SO
4
không phụ thuộc cấu trúc.
Khi thêm 2H
2
O vào HIO
4
(giả định) tạo thành H
5
IO
6
thì do sự biến đổi từ cấu trúc giả định của HIO
4
với 3 O liên kết đôi với I thành cấu trúc thật của H
5
IO
6
chỉ có 1 O liên kết đôi với I khiến
cho H
5
IO
6
có tính acid yếu hẵn đi.
3.3.1. Các hydracid, các dẫn xuất thế và muối của chúng
1. Các hydracid có công thức tổng quát là H
n
X trong đó X phân cực âm.
Ví dụ:
H
3
P, H
2
S, HCl
HF, HCl, HBr, HI
2. Khi thay H của hydracid bằng các nhóm hay nguyên tố âm điện khác (có độ âm điện lớn hơn H và nhỏ
hơn X) thì ta có các dẫn xuất thế gọi tắt là các dẫn xuất của hydracid.
Ví dụ:
Khi thay 1 H bằng 1 Br trong HCl thì ta có dẫn xuất thế BrCl.
Rõ ràng: • BrCl là dẫn xuất thế của hydracid HCl với Cl ở số oxi hóa –1.
• ClF 3 là dẫn xuất thế của oxihydroxid HClO3với Cl ở số oxi hóa +3.
3. Khi thay H của hydracid bằng các nhóm hay nguyên tố dương điện khác (có độ âm điện nhỏ hơn H) thì
ta có các dẫn xuất muối được gọi tắt là các muối của hydracid.
Ví dụ:
Khi thay 1 H bằng 1 Na trong HCl thì ta có dẫn xuất muối NaCl.
3.3.2. Các oxihydroxid, các dẫn xuất thế và muối của chúng
1. Các oxihydroxid có công thức tổng quát là MO
a
(OH)
b
trong đó M phân cực dương.
38