GIÁO TRÌNH HÓA HỌC CÁC NGUYÊN TỐ KHÔNG CHUYỂN TIẾP VÀ CHUYỂN TIẾP - NGUYỄN HỮU KHÁNH HƯNG, HUỲNH THỊ KIỀU XUÂN

3.6. Phản ứng thủy phân
1. Các chất có liên kết phân cực khi hòa tan trong nước có thể kết hợp với phần phân cực dương H δ+
và/hay phần phân cực âm OH δ– của nước nên làm phân ly nước.
Ví dụ: Zn 2+ •••H +δ –OH −δ ⇌[Zn–OH] + + H +
H
3
N••• H + - OH −δ ⇌ [H
3
N–H] + + OH –
2. Sự phân ly nước như vậy được gọi là sự thủy phân.
3. Quá trình thủy phân thường có K nhỏ, cân bằng chủ yếu chuyển dịch theo chiều nghịch nhưng các ion
H + hay OH − do nước phân ly ra cũng đủ làm thay đổi pH của dung dịch.
4. Để chống lại sự thủy phân, nhất là đối với các cation kim loại, người ta thường thêm acid hay baz (H +
hay OH − ) vào hệ để cân bằng chuyển theo chiều ngược lại.
3.6.1. Sự thủy phân của các cation
1. Người ta quy ước độ mạnh của baz như sau:
10 −1 ≤ K
b
pK
b
< 1 baz mạnh
10 −5 < K
b
< 10 −1 1 < pK
b
< 5 baz trung bình
10 −9 < K
b
< 10 −5 5 < pK
b
< 9 baz yếu
K
b
< 10 −9 9 < pK
b
baz rất yếu
2. Các cation như K + , Na + ,… là gốc của các baz mạnh NaOH, KOH,… nên các cation này có tính acid rất
yếu. Chúng không kết hợp với OH – nên sẽ không thủy phân.
3. Các cation như NH
4
+
, Fe
2+
,… là gốc của các baz trung bình hay yếu NH4 OH, Fe(OH)
2
,… nên các
cation này có tính acid yếu hay trung bình sẽ kết hợp với OH – và thủy phân.
4. Vậy, khả năng thủy phân của một cation được xác định thông qua tính acid-baz của baz chứa cation
đó. Baz càng mạnh thì cation thủy phân càng yếu, và ngược lại. Ví dụ:
• NaOH và KOH là các baz mạnh nên các cation Na + và K + không thủy phân.
• LiOH, Be(OH)
2
, Mg(OH)
2
và Zn(OH)
2
là các baz trung bình hay yếu nên các cation Li + , Be 2+ Mg 2+ và
Zn 2+ thủy phân.
• Fe(OH)
3
và Al(OH)
3
là các baz rất yếu nên các cation Fe 3+ và Al 3+ thủy phân mạnh.
3.6.2. Sự thủy phân của các anion
1. Người ta quy ước độ mạnh của acid như sau:
10 −1 ≤ K
a
pK < 1
a
acid mạnh
10 −5 < K < 10 −1
a
1 < pK < 5
a
acid trung bình
10 −9 < K < 10 −5
a
5 < pK < 9
a
acid yếu
50