GIÁO TRÌNH HÓA HỌC CÁC NGUYÊN TỐ KHÔNG CHUYỂN TIẾP VÀ CHUYỂN TIẾP - NGUYỄN HỮU KHÁNH HƯNG, HUỲNH THỊ KIỀU XUÂN

8. Hiệu ứng này bắt đầu xuất hiện dần dần ở chu kỳ 4 do sự co d và mạnh nhất là ở chu kỳ 6 do chịu tác
động của cả 2 hiệu ứng co d và co f.
Ví dụ: Chu kỳ: 2 3 4 5 6
Nguyên tố: C Si Ge Sn Pb
Số oxi hóa cao bền: 4 4 4, 2 4, 2 2, 4
c. Số oxi hóa của các nguyên tố d
1. Các nguyên tố d có năng lượng của các vân đạo ns và (n–1)d tương đương nhau.
2. Vì vậy, các nguyên tố d có thể mất từ 1 điện tử cho đến toàn bộ các điện tử hóa trị trên các vân đạo
hóa trị (n–1)d và ns.
3. Do đó, số oxi hóa của chúng sẽ từ 0 cho đến số nhóm.
4. Vào đầu chu kỳ thì năng lượng của vân đạo ns tương đương năng lượng của các vân đạo (n–1)d nên
thường mất điện tử s lẫn d.
5. Đến cuối chu kỳ thì năng lượng của vân đạo ns lại cao hơn năng lượng của các vân đạo (n–1)d nên
thường chỉ mất điện tử s.
Ví dụ: Ti mất 2 điện tử 4s và 2 điện tử 3d để có số oxi hóa +4
Zn chỉ mất 2 điện tử 4s để có số oxi hóa +2
6. Do đó, các nguyên tố 3d có một số các số oxi hóa đặc trưng theo mô hình cây thông.
7. Trong các phân nhóm phụ, số oxi hóa dương cao nhất bền dần khi đi từ trên xuống dưới theo lý luận
thông thường là do hiệu ứng co d và co f chưa có tác dụng mạnh.
Ví dụ: Nguyên tố: Mn Tc Re
Hợp chất: Mn
2
O
7
Tc
2
O
7
Re
2
O
7
Tính chất: Phân hủy T= 119,5 0 C T
nc
= 220 0 C
tại nhiệt độ
phòng
chưng cất
không phân hủy
8. Ngược lại, trong các phân nhóm chính, số oxi hóa dương cao nhất kém bền dần khi đi từ trên xuống
dưới do hiệu ứng co d và co f đã có tác dụng mạnh.
Hình 5.1 Mô hình cây thông hóa trị của các nguyên tố 3d
• Các số oxi hóa không bền được ghi bằng số in nghiên.
59