GIÁO TRÌNH HÓA HỌC CÁC NGUYÊN TỐ KHÔNG CHUYỂN TIẾP VÀ CHUYỂN TIẾP - NGUYỄN HỮU KHÁNH HƯNG, HUỲNH THỊ KIỀU XUÂN

Chương 3.
Phản ứng acid-baz
3.1. Định nghĩa acid-baz
1. Có nhiều định nghĩa acid-baz khác nhau mà mỗi định nghĩa được áp dụng hiệu quả nhất trong một
phạm vi xác định.
2. Khởi thủy, người ta định nghĩa acid là những chất có vị chua và ăn mòn kim loại, baz là những chất
nhờn và ăn mòn da tay. Acid phản ứng với baz tạo thành muối và nước.
3. Hóa học càng phát triển thì định nghĩa acid-baz càng đi vào bản chất hơn.
3.1.1. Định nghĩa acid-baz theo Arrhenius
1. Acid là chất phân ly trong nước cho ion H + . Baz là chất phân ly trong nước cho ion OH – .
Ví dụ: Các acid HCl, CH COOH,…
3
HCl → H + + Cl –
Các baz NaOH, NH OH,…
4
NaOH → Na + + OH –
2. Xét phản ứng pha khí: HCl + NH → NH Cl↓
3 4
Phản ứng trên cũng tạo ra muối là NH
4
Cl nhưng trong tác chất không có mặt OH – . Các phản ứng
kiểu này dẫn đến sự ra đời định nghĩa acid-baz theo Bronsted.
3.1.2. Định nghĩa acid-baz theo Bronsted
1. Acid là tiểu phân cho cation H + . Baz là tiểu phân nhận cation H + .
Ví dụ:
+ –
Các acid HCl, CH COOH, NH , HSO4 ,…
3 4
+ +
NH4 → H + NH3
Các baz NaOH, NH , HS – +
, H N–NH ,…
3 2 3
NH3 + H + +
→ NH
4
2. Từ định nghĩa này, xuất hiện khái niệm cặp acid-baz liên hợp.
HF + NH
3
⇌ NH
4
+
+ F –
acid HA baz B acid liên hợp BH + của B baz liên hợp A – của HA
3. Một acid HA khi cho H + sẽ tạo thành baz liên hợp A – của acid HA.
4. Một baz B khi nhận H + sẽ tạo thành acid liên hợp BH + của baz B.
5. Độ mạnh của một acid không chỉ phụ thuộc vào bản chất của acid mà còn phụ thuộc vào khả năng
nhận H + của baz phản ứng với nó.
6. Độ mạnh của một baz không chỉ phụ thuộc vào bản chất của baz mà còn phụ thuộc vào khả năng cho
H + của acid phản ứng với nó, tương tự.
7. Một acid càng mạnh thì baz liên hợp của nó càng yếu.
8. Một baz càng mạnh thì acid liên hợp của nó càng yếu.
9. Độ mạnh của các acid và baz liên hợp trong nước được biểu thị bằng hằng số acid K hay hằng số baz
a
K của chúng.
b
34