<strong>Informe</strong> <strong>sobre</strong> <strong>la</strong> <strong>salud</strong> <strong>en</strong> <strong>el</strong> <strong>mundo</strong> <strong>2005</strong>¡Cada <strong>madre</strong> y cadaniño contarán!Organización Mundial de <strong>la</strong> Salud
ii<strong>Informe</strong> <strong>sobre</strong> <strong>la</strong> <strong>salud</strong> <strong>en</strong> <strong>el</strong> <strong>mundo</strong> <strong>2005</strong>Catalogación por <strong>la</strong> Biblioteca de <strong>la</strong> OMSOrganización Mundial de <strong>la</strong> Salud.<strong>Informe</strong> <strong>sobre</strong> <strong>la</strong> <strong>salud</strong> <strong>en</strong> <strong>el</strong> <strong>mundo</strong> <strong>2005</strong> – ¡Cada <strong>madre</strong> y cada niño contarán!1.Salud mundial - t<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cias 2.Bi<strong>en</strong>estar materno 3.Bi<strong>en</strong>estar d<strong>el</strong> niño 4.Servicios de <strong>salud</strong> materna - organización y administración 5.Servicios de <strong>salud</strong>infantil - organización y administración 6.Organización Mundial de <strong>la</strong> Salud I.Título II.Título: Cada <strong>madre</strong> y cada niño contarán.ISBN 92 4 356290 8 (C<strong>la</strong>sificación NLM: WA 540.1)ISSN 1020-6760© Organización Mundial de <strong>la</strong> Salud <strong>2005</strong>Se reservan todos los derechos. Las publicaciones de <strong>la</strong> Organización Mundial de <strong>la</strong> Salud pued<strong>en</strong> solicitarse a Comercialización y Difusión, OrganizaciónMundial de <strong>la</strong> Salud, 20 Av<strong>en</strong>ue Appia, 1211 Ginebra 27, Suiza (t<strong>el</strong>.: +41 22 791 2476; fax: +41 22 791 4857; correo <strong>el</strong>ectrónico: bookorders@who.int). Lassolicitudes de autorización para reproducir o traducir <strong>la</strong>s publicaciones de <strong>la</strong> OMS - ya sea para <strong>la</strong> v<strong>en</strong>ta o para <strong>la</strong> distribución sin fines comerciales - deb<strong>en</strong>dirigirse a Comercialización y Difusión, a <strong>la</strong> dirección precitada (fax: +41 22 791 4806; correo <strong>el</strong>ectrónico: permissions@who.int).Las d<strong>en</strong>ominaciones empleadas <strong>en</strong> esta publicación y <strong>la</strong> forma <strong>en</strong> que aparec<strong>en</strong> pres<strong>en</strong>tados los datos que conti<strong>en</strong>e no implican, por parte de <strong>la</strong> OrganizaciónMundial de <strong>la</strong> Salud, juicio alguno <strong>sobre</strong> <strong>la</strong> condición jurídica de países, territorios, ciudades o zonas, o de sus autoridades, ni respecto d<strong>el</strong> trazado de sus fronteraso límites. Las líneas discontinuas <strong>en</strong> los mapas repres<strong>en</strong>tan de manera aproximada fronteras respecto de <strong>la</strong>s cuales puede que no haya pl<strong>en</strong>o acuerdo.La m<strong>en</strong>ción de determinadas sociedades mercantiles o de nombres comerciales de ciertos productos no implica que <strong>la</strong> Organización Mundial de <strong>la</strong> Salud losapruebe o recomi<strong>en</strong>de con prefer<strong>en</strong>cia a otros análogos. Salvo error u omisión, <strong>la</strong>s d<strong>en</strong>ominaciones de productos pat<strong>en</strong>tados llevan letra inicial mayúscu<strong>la</strong>.La OMS ha adoptado todas <strong>la</strong>s precauciones razonables para verificar <strong>la</strong> información que figura <strong>en</strong> <strong>la</strong> pres<strong>en</strong>te publicación, no obstante lo cual, <strong>el</strong> materialpublicado se distribuye sin garantía de ningún tipo, ni explícita ni implícita. El lector es responsable de <strong>la</strong> interpretación y <strong>el</strong> uso que haga de ese material, y<strong>en</strong> ningún caso <strong>la</strong> Organización Mundial de <strong>la</strong> Salud podrá ser considerada responsable de daño alguno causado por su utilización.Se puede solicitar información <strong>sobre</strong> esta publicación a:World Health ReportOrganización Mundial de <strong>la</strong> Salud1211 Ginebra 27, SuizaE-mail: whr@who.intPara cursar pedido de ejemp<strong>la</strong>res de esta publicación: bookorders@who.intEste informe ha sido preparado bajo <strong>la</strong> dirección g<strong>en</strong>eral de Joy Phumaphi (Subdirectora G<strong>en</strong>eral, Salud Maternoinfantil y P<strong>la</strong>nificación de <strong>la</strong> Familia), Tim Evans (SubdirectorG<strong>en</strong>eral, Pruebas Ci<strong>en</strong>tíficas e Información para <strong>la</strong>s Políticas) y Wim Van Lerberghe (Redactor Jefe). Los autores principales son Wim Van Lerberghe, Annick Manu<strong>el</strong>, ZoëMatthews y Cathy Wolfheim, y <strong>el</strong> Director de Edición fue Thomson Pr<strong>en</strong>tice.Realizaron valiosas aportaciones (contribuciones, docum<strong>en</strong>tos de anteced<strong>en</strong>tes, análisis, revisiones, suger<strong>en</strong>cias y críticas) Elisabeth Aahman, Car<strong>la</strong> Abou-Zahr,Fiifi Amoako Johnson, Fred Arnold, Alberta Bacci, Rajiv Bahl, Rebecca Bailey, Robert Beaglehole, Rafa<strong>el</strong> B<strong>en</strong>goa, Janie B<strong>en</strong>son, Yves Bergevin, Stan Bernstein, JulianBilous, Ties Boerma, Jo Borghi, Paul Bossyns, Assia Brandrup-Lukanov, Eric Buch, F<strong>la</strong>via Bustreo, Me<strong>en</strong>a Cabral de M<strong>el</strong>lo, Virginia Camacho, Guy Carrin, AndrewCass<strong>el</strong>s, Kathryn Church, Alessandro Colombo, Jane Cottingham, Bernadette Da<strong>el</strong>mans, Mario Dal Poz, Catherine d’Arcangues, Hugh Darrah, Luc de Bernis, Isab<strong>el</strong>lede Zoysa, Maria D<strong>el</strong> Carm<strong>en</strong>, Carm<strong>en</strong> Dolea, Gilles Dussault, Steve Eb<strong>en</strong>er, Dominique Egger, Gerry Eijkemans, Bjorn Ekman, Zine Elmorjani, Tim Ensor, Marthe SylvieEss<strong>en</strong>gue, David Evans, Vinc<strong>en</strong>t Fauveau, Paulo Ferrinho, H<strong>el</strong>ga Fogstad, Marta Gacic Dobo, Ulf Gerdham, Adri<strong>en</strong>ne Germain, Peter Ghys, Elizabeth Goodburn, V<strong>el</strong>oshneeGov<strong>en</strong>der, Metin Gulmezoglu, Jean-Pierre Habicht, Sarah Hall, Laur<strong>en</strong>ce Haller, Steve Harvey, Peggy H<strong>en</strong>derson, Patricia Hernández, Peter Hill, Dale Huntington, JuliaHussein, Guy Hutton, Mie Inoue, Monir Is<strong>la</strong>m, Christopher James, Craig Janes, B<strong>en</strong> Johns, Rita Kabra, Betty Kirkwood, Lianne Kupp<strong>en</strong>s, Joy Lawn, Jerker Liljestrand,Orn<strong>el</strong><strong>la</strong> Lincetto, Craig Lissner, Alessandro Loretti, Jane Lucas, Doris Ma Fat, Carolyn Macl<strong>en</strong>nan, Ramez Mahaini, Sudhansh Malhostra, Adriane Martin Hilber, JoseMartines, Elizabeth Mason, Matthews Mathai, Dileep Mava<strong>la</strong>nkar, Gillian Mayers, Juliet McEachr<strong>en</strong>, Abd<strong>el</strong>hai Mechbal, Mario Merialdi, Tom Merrick, Thierry Mert<strong>en</strong>s,Susan Murray, Adepeju Olukoya, Guillermo Paraje, Justin Parkhurst, Amit Pat<strong>el</strong>, Vikram Pat<strong>el</strong>, Steve Pearson, Gret<strong>el</strong> P<strong>el</strong>to, Jean Perrot, Annie Porte<strong>la</strong>, Dheepa Rajan, K.V.Ramani, Esther Ratsma, Linda Richter, David Sanders, Parvathy Sankar, Robert Scherpbier, Pee<strong>la</strong>m Sekhri, Gita S<strong>en</strong>, Iqbal Shah, D<strong>el</strong><strong>la</strong> Sherratt, K<strong>en</strong>ji Shibuya, KristjanaSigurbjornsdottir, Ang<strong>el</strong>ica Sousa, Niko Speybroeck, Karin St<strong>en</strong>berg, Will Stones, Tessa Tan-Torres Edejer, Petra T<strong>en</strong> Hoope-B<strong>en</strong>der, Ann Tinker, Wim Van Damme, JosVande<strong>la</strong>er, Paul Van Look, Marc<strong>el</strong> Vekemans, Cesar Victora, Eug<strong>en</strong>io Vil<strong>la</strong>r Montesinos, Yasmin von Schirnding, Eva Wallstam, Steve Wiersma, Karl Wilh<strong>el</strong>mson, LaraWolfson, Juliana Yartey y J<strong>el</strong>ka Zupan.Han contribuido a e<strong>la</strong>borar los cuadros estadísticos <strong>la</strong>s sigui<strong>en</strong>tes personas: Elisabeth Aahman, Dorjsur<strong>en</strong> Bayarsaikhan, Ana Betran, Zulfiqar Bhutta, Maure<strong>en</strong> Birmingham,Robert B<strong>la</strong>ck, Ties Boerma, Cynthia Boschi-Pinto, J<strong>en</strong>nifer Bryce, Agnes Couffinhal, Simon Cous<strong>en</strong>s, Trevor Croft, David D. Vans, Charu C. Garg, Kim Gustavs<strong>en</strong>,Nasim Haque, Patricia Hernández, K<strong>en</strong> Hill, Chandika Indikadah<strong>en</strong>a, Mie Inoue, Gareth Jones, Betty Kirkwood, Joseph Kutzin, Joy Lawn, Eduardo Levcovitz, EdilbertoLoaiza, Doris Ma Fat, Jose Martines, Elizabeth Mason, Colin Mathers, Saul Morris, Kim Mulhol<strong>la</strong>nd, Takondwa Mwase, Bernard Nahl<strong>en</strong>, Pame<strong>la</strong> Nakamba-Kabaso, AgnèsPrudhomme, Rach<strong>el</strong> Rac<strong>el</strong>is, Olivier Ronveaux, Alex Rowe, Hossein Salehi, Ian Scott, U Than Sein, K<strong>en</strong>ji Shibuya, Rick Steketee, Rubén Suarez, Tessa Tan-Torres Edejer,Nathalie van de Ma<strong>el</strong>e, Tessa Ward<strong>la</strong>w, Neff Walker, Hongyi Xu, J<strong>el</strong>ka Zupan y otros numerosos funcionarios de <strong>la</strong>s oficinas de <strong>la</strong> OMS <strong>en</strong> los países, departam<strong>en</strong>tosgubernam<strong>en</strong>tales y organismos e instituciones internacionales.D<strong>en</strong>is Aitk<strong>en</strong> y Mich<strong>el</strong> Jancloes aportaron observaciones e indicaciones de gran ayuda. Los Directores Regionales y algunos de sus co<strong>la</strong>boradores también facilitaronamablem<strong>en</strong>te ayuda y asesorami<strong>en</strong>to.El informe ha sido editado por Leo Vita-Finzi, con <strong>la</strong> ayuda de Barbara Campanini. Facilitaron ayuda editorial, administrativa y a <strong>la</strong> producción She<strong>la</strong>gh Probst y GaryWalker, qui<strong>en</strong> además coordinó <strong>la</strong>s fotografías. Ga<strong>el</strong> Kern<strong>en</strong> proporcionó <strong>la</strong> versión para <strong>el</strong> sitio web y otros medios <strong>el</strong>ectrónicos. Marie Fitzsimmons se <strong>en</strong>cargó de <strong>la</strong>lectura de pruebas. El índice alfabético fue preparado por Kathle<strong>en</strong> Lyle.Fotografías de <strong>la</strong> cubierta (parti<strong>en</strong>do de arriba a <strong>la</strong> izquierda, <strong>en</strong> <strong>el</strong> s<strong>en</strong>tido de <strong>la</strong>s agujas d<strong>el</strong> r<strong>el</strong>oj): L. Gubb/OMS; Pepito Frias/OMS; Armando Waak/OMS/OPS; CarlosGaggero/OMS/OPS; Liba Taylor/OMS; Pierre Virot/OMS. Fotografías de <strong>la</strong> contracubierta (de izquierda a derecha): Pierre Virot/OMS; J. Gorstein/OMS; G. Diez/OMS; PierreVirot/OMS. En <strong>el</strong> informe figuran varias fotografías de «River of Life», un concurso fotográfico organizado por <strong>la</strong> OMS <strong>sobre</strong> <strong>el</strong> tema de <strong>la</strong> <strong>salud</strong> sexual y reproductiva.Diseño: Reda SadkiMaqueta: Steve Ewart y Reda SadkiFiguras: Christophe GrangierRetoque fotográfico: Reda Sadki y D<strong>en</strong>is MeissnerCoordinación de <strong>la</strong> impresión: Keith WynnImpreso <strong>en</strong> Francia
- Page 1 and 2: panorama generalInforme sobre la sa
- Page 3 and 4: mensaje deldirector generalpanorama
- Page 5 and 6: 4 Informe sobre la salud en el mund
- Page 7 and 8: 6 Informe sobre la salud en el mund
- Page 9 and 10: 8 Informe sobre la salud en el mund
- Page 11 and 12: 10 Informe sobre la salud en el mun
- Page 13 and 14: 12 Informe sobre la salud en el mun
- Page 15 and 16: 14 Informe sobre la salud en el mun
- Page 17 and 18: 16 Informe sobre la salud en el mun
- Page 19: Los niños son el futuro de la soci
- Page 23 and 24: ivInforme sobre la salud en el mund
- Page 25 and 26: viInforme sobre la salud en el mund
- Page 27 and 28: viiiInforme sobre la salud en el mu
- Page 29 and 30: mensaje deldirector generalpanorama
- Page 31 and 32: xiv Informe sobre la salud en el mu
- Page 33 and 34: xvi Informe sobre la salud en el mu
- Page 35 and 36: xviii Informe sobre la salud en el
- Page 37 and 38: xx Informe sobre la salud en el mun
- Page 39 and 40: xxii Informe sobre la salud en el m
- Page 41 and 42: xxiv Informe sobre la salud en el m
- Page 43 and 44: xxvi Informe sobre la salud en el m
- Page 45 and 46: 2Informe sobre la salud en el mundo
- Page 47 and 48: 4Informe sobre la salud en el mundo
- Page 49 and 50: 6Informe sobre la salud en el mundo
- Page 51 and 52: 8Informe sobre la salud en el mundo
- Page 53 and 54: 10Informe sobre la salud en el mund
- Page 55 and 56: 12Informe sobre la salud en el mund
- Page 57 and 58: 14Informe sobre la salud en el mund
- Page 59 and 60: 16Informe sobre la salud en el mund
- Page 61 and 62: 18Informe sobre la salud en el mund
- Page 63 and 64: 20Informe sobre la salud en el mund
- Page 65 and 66: capítulo doslos obstáculos a los
- Page 67 and 68: los obstáculos a los progresos: ¿
- Page 69 and 70: los obstáculos a los progresos: ¿
- Page 71 and 72:
los obstáculos a los progresos: ¿
- Page 73 and 74:
los obstáculos a los progresos: ¿
- Page 75 and 76:
los obstáculos a los progresos: ¿
- Page 77 and 78:
los obstáculos a los progresos: ¿
- Page 79 and 80:
los obstáculos a los progresos: ¿
- Page 81 and 82:
los obstáculos a los progresos: ¿
- Page 83 and 84:
los obstáculos a los progresos: ¿
- Page 85 and 86:
44Informe sobre la salud en el mund
- Page 87 and 88:
46Informe sobre la salud en el mund
- Page 89 and 90:
48Informe sobre la salud en el mund
- Page 91 and 92:
50Informe sobre la salud en el mund
- Page 93 and 94:
52Informe sobre la salud en el mund
- Page 95 and 96:
54Informe sobre la salud en el mund
- Page 97 and 98:
56Informe sobre la salud en el mund
- Page 99 and 100:
58Informe sobre la salud en el mund
- Page 101 and 102:
60Informe sobre la salud en el mund
- Page 103 and 104:
62Informe sobre la salud en el mund
- Page 105 and 106:
capítulo cuatroatender 136 millone
- Page 107 and 108:
atender 136 millones de partos anua
- Page 109 and 110:
atender 136 millones de partos anua
- Page 111 and 112:
atender 136 millones de partos anua
- Page 113 and 114:
atender 136 millones de partos anua
- Page 115 and 116:
atender 136 millones de partos anua
- Page 117 and 118:
atender 136 millones de partos anua
- Page 119 and 120:
atender 136 millones de partos anua
- Page 121 and 122:
atender 136 millones de partos anua
- Page 123 and 124:
atender 136 millones de partos anua
- Page 125 and 126:
86 Informe sobre la salud en el mun
- Page 127 and 128:
88 Informe sobre la salud en el mun
- Page 129 and 130:
90 Informe sobre la salud en el mun
- Page 131 and 132:
92 Informe sobre la salud en el mun
- Page 133 and 134:
94 Informe sobre la salud en el mun
- Page 135 and 136:
96 Informe sobre la salud en el mun
- Page 137 and 138:
98 Informe sobre la salud en el mun
- Page 139 and 140:
100 Informe sobre la salud en el mu
- Page 141 and 142:
102 Informe sobre la salud en el mu
- Page 143 and 144:
104 Informe sobre la salud en el mu
- Page 145 and 146:
106 Informe sobre la salud en el mu
- Page 147 and 148:
108 Informe sobre la salud en el mu
- Page 149 and 150:
capítulo seisreplanteamiento de la
- Page 151 and 152:
eplanteamiento de la atención infa
- Page 153 and 154:
eplanteamiento de la atención infa
- Page 155 and 156:
eplanteamiento de la atención infa
- Page 157 and 158:
eplanteamiento de la atención infa
- Page 159 and 160:
eplanteamiento de la atención infa
- Page 161 and 162:
eplanteamiento de la atención infa
- Page 163 and 164:
eplanteamiento de la atención infa
- Page 165 and 166:
eplanteamiento de la atención infa
- Page 167 and 168:
eplanteamiento de la atención infa
- Page 169 and 170:
eplanteamiento de la atención infa
- Page 171 and 172:
eplanteamiento de la atención infa
- Page 173 and 174:
136Informe sobre la salud en el mun
- Page 175 and 176:
138Informe sobre la salud en el mun
- Page 177 and 178:
140Informe sobre la salud en el mun
- Page 179 and 180:
142Informe sobre la salud en el mun
- Page 181 and 182:
144Informe sobre la salud en el mun
- Page 183 and 184:
146Informe sobre la salud en el mun
- Page 185 and 186:
148Informe sobre la salud en el mun
- Page 187 and 188:
150Informe sobre la salud en el mun
- Page 189 and 190:
152Informe sobre la salud en el mun
- Page 191 and 192:
154Informe sobre la salud en el mun
- Page 193 and 194:
156Informe sobre la salud en el mun
- Page 195 and 196:
158Informe sobre la salud en el mun
- Page 197 and 198:
160Informe sobre la salud en el mun
- Page 199 and 200:
240Informe sobre la salud en el mun
- Page 201 and 202:
242Informe sobre la salud en el mun
- Page 203 and 204:
244Informe sobre la salud en el mun
- Page 205 and 206:
246Informe sobre la salud en el mun
- Page 207 and 208:
anexo estadísticonotas explicativa
- Page 209 and 210:
anexo estadístico notas explicativ
- Page 211 and 212:
anexo estadístico notas explicativ
- Page 213 and 214:
anexo estadístico notas explicativ
- Page 215 and 216:
anexo estadístico notas explicativ
- Page 217 and 218:
anexo estadístico notas explicativ
- Page 219 and 220:
anexo estadístico notas explicativ
- Page 221 and 222:
anexo estadístico notas explicativ
- Page 223 and 224:
anexo estadístico notas explicativ
- Page 225 and 226:
anexo estadístico notas explicativ
- Page 227 and 228:
anexo estadístico notas explicativ
- Page 229 and 230:
anexo estadístico notas explicativ
- Page 231 and 232:
anexo estadístico notas explicativ
- Page 233 and 234:
anexo estadístico notas explicativ
- Page 235 and 236:
anexo estadístico notas explicativ
- Page 237 and 238:
194 Informe sobre la salud en el mu
- Page 239 and 240:
198 Informe sobre la salud en el mu
- Page 241 and 242:
202 Informe sobre la salud en el mu
- Page 243 and 244:
206 Informe sobre la salud en el mu
- Page 245 and 246:
210 Informe sobre la salud en el mu
- Page 247 and 248:
214 Informe sobre la salud en el mu
- Page 249 and 250:
218 Informe sobre la salud en el mu
- Page 251 and 252:
222 Informe sobre la salud en el mu
- Page 253 and 254:
226 Informe sobre la salud en el mu
- Page 255 and 256:
230 Informe sobre la salud en el mu
- Page 257 and 258:
234 Informe sobre la salud en el mu
- Page 259 and 260:
OFICINAS DE LA ORGANIZACIÓN MUNDIA