Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
En <strong>la</strong> actualidad, los cacaos d<strong>en</strong>ominados<br />
“fino” o “<strong>de</strong> aroma” producidos por<br />
varieda<strong>de</strong>s <strong>de</strong> Criollo y Trinitario repr<strong>es</strong><strong>en</strong>tan<br />
aproximadam<strong>en</strong>te el 8% <strong>de</strong> <strong>la</strong> cosecha mundial<br />
total (ICCO, 2014). El cacao “Forastero”<br />
ordinario, término que abarca muchos <strong>de</strong><br />
los cacaos producidos <strong>en</strong> Côte d’Ivoire,<br />
Ghana, Nigeria, Camerún, Indon<strong>es</strong>ia y Brasil, a<br />
m<strong>en</strong>udo se d<strong>en</strong>omina cacao “a granel” pero <strong>es</strong><br />
importante reconocer que los términos “fino<br />
o <strong>de</strong> aroma” y “a granel” <strong>en</strong> <strong>es</strong>te contexto<br />
se refier<strong>en</strong> a tipos <strong>de</strong> cacao y no al aroma o<br />
cualquier otro aspecto <strong>de</strong> <strong>la</strong> calidad <strong>de</strong>l grano.<br />
De hecho, el sabor característico <strong>de</strong>l cacao<br />
suele ser más fuerte <strong>en</strong> <strong>la</strong> mayoría <strong>de</strong> los<br />
tipos “Forastero” que <strong>en</strong> los tipos Trinitarios,<br />
que se distingu<strong>en</strong> más por <strong>la</strong> morfología <strong>de</strong><br />
<strong>la</strong> mazorca, el tamaño <strong>de</strong>l grano y el color,<br />
propios <strong>de</strong>l cacao Criollo. Estudios reci<strong>en</strong>t<strong>es</strong><br />
han reve<strong>la</strong>do una contribución g<strong>en</strong>ética<br />
<strong>es</strong>pecífica al sabor, no solo <strong>en</strong>tre los tipos<br />
Criollo y Amazónico, sino <strong>en</strong>tre y d<strong>en</strong>tro <strong>de</strong><br />
los tipos Amazónicos y Trinitarios (C<strong>la</strong>pperton<br />
J. F., 1994), (C<strong>la</strong>pperton, Lockwood, Yow,<br />
& Lim, 1994), (Sukha D. , et al., 2009). Las<br />
características aromáticas se heredan, por lo<br />
que si dos tipos <strong>de</strong> cacao con características<br />
aromáticas opu<strong>es</strong>tas se cruzan, <strong>la</strong> calidad <strong>de</strong>l<br />
sabor <strong>de</strong> <strong>la</strong> prog<strong>en</strong>ie t<strong>en</strong><strong>de</strong>rá hacia <strong>la</strong> media <strong>de</strong><br />
los dos prog<strong>en</strong>itor<strong>es</strong>. Esta converg<strong>en</strong>cia hacia<br />
una calidad organoléptica media ya se ha<br />
producido con <strong>la</strong> introducción <strong>de</strong> cacaoteros<br />
Trinitario para sustituir a otros <strong>de</strong>l tipo<br />
Criollo. Lo mismo ocurre con los material<strong>es</strong><br />
<strong>de</strong> siembra cultivados <strong>en</strong> el Sur<strong>es</strong>te asiático<br />
y <strong>en</strong> otras zonas con el fin <strong>de</strong> conseguir un<br />
cacao ordinario con el aroma distintivo <strong>de</strong><br />
Africa Occid<strong>en</strong>tal. El tipo Amelonado <strong>de</strong> Africa<br />
Occid<strong>en</strong>tal, que ha sobrevivido <strong>en</strong> <strong>es</strong>ta región<br />
durante más <strong>de</strong> 100 años, <strong>en</strong> Ma<strong>la</strong>sia sucumbió<br />
a <strong>la</strong> Muerte Regr<strong>es</strong>iva <strong>en</strong> m<strong>en</strong>os <strong>de</strong> 20 años,<br />
<strong>de</strong>bido a un sistema más int<strong>en</strong>sivo <strong>de</strong> cultivo<br />
y a unas condicion<strong>es</strong> climáticas distintas.<br />
Los cacaos r<strong>es</strong>ist<strong>en</strong>t<strong>es</strong> a <strong>en</strong>fermeda<strong>de</strong>s,<br />
<strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>dos <strong>en</strong> Ma<strong>la</strong>sia para sustituir al<br />
Amelonado, son g<strong>en</strong>éticam<strong>en</strong>te distintos, y<br />
produc<strong>en</strong> características aromáticas difer<strong>en</strong>t<strong>es</strong>,<br />
<strong>en</strong> algunos casos más que <strong>en</strong> otros.<br />
Los diversos cacaos ordinarios, que se cultivan<br />
principalm<strong>en</strong>te <strong>en</strong> Africa Occid<strong>en</strong>tal y <strong>en</strong><br />
Brasil, compart<strong>en</strong> un sabor bu<strong>en</strong>o e int<strong>en</strong>so<br />
a choco<strong>la</strong>te con pocos aromas secundarios<br />
pronunciados. Aunque los árbol<strong>es</strong> son <strong>de</strong> un<br />
tipo muy simi<strong>la</strong>r, exist<strong>en</strong> difer<strong>en</strong>cias <strong>en</strong> cuanto<br />
a <strong>la</strong> e<strong>la</strong>boración y comercialización <strong>de</strong>l cacao<br />
<strong>en</strong> grano; <strong>es</strong>to a su vez da lugar a ciertas<br />
difer<strong>en</strong>cias <strong>en</strong> el <strong>de</strong>sarrollo posterior <strong>de</strong>l sabor<br />
<strong>de</strong>l choco<strong>la</strong>te y, <strong>en</strong> algunos casos, a sabor<strong>es</strong><br />
no <strong>de</strong>seados. Bi<strong>en</strong> e<strong>la</strong>borados, <strong>es</strong>tos cacaos<br />
ordinarios son <strong>es</strong>pecialm<strong>en</strong>te idóneos para<br />
<strong>la</strong> fabricación <strong>de</strong> choco<strong>la</strong>te con leche, que<br />
constituye el segm<strong>en</strong>to principal <strong>de</strong>l mercado<br />
mundial <strong>de</strong> choco<strong>la</strong>te. Los fabricant<strong>es</strong> <strong>de</strong><br />
choco<strong>la</strong>te con leche requier<strong>en</strong> un producto<br />
con bu<strong>en</strong> sabor a choco<strong>la</strong>te y sin sabor<strong>es</strong><br />
no <strong>de</strong>seados. Como ya se ha seña<strong>la</strong>do, los<br />
cacaos proced<strong>en</strong>t<strong>es</strong> <strong>de</strong> árbol<strong>es</strong> muy distintos<br />
pued<strong>en</strong> pr<strong>es</strong><strong>en</strong>tar perfil<strong>es</strong> aromáticos muy<br />
distintos. Cuando los material<strong>es</strong> <strong>de</strong> siembra<br />
ti<strong>en</strong><strong>en</strong> un impacto importante sobre el sabor,<br />
<strong>la</strong>s condicion<strong>es</strong> <strong>de</strong> e<strong>la</strong>boración <strong>de</strong> postcosecha<br />
son más críticas y exig<strong>en</strong>t<strong>es</strong>, para<br />
po<strong>de</strong>r comp<strong>en</strong>sar <strong>la</strong>s difer<strong>en</strong>cias g<strong>en</strong>éticas<br />
inher<strong>en</strong>t<strong>es</strong>, y no siempre r<strong>es</strong>ulta posible<br />
conseguir <strong>la</strong> calidad aromática <strong>de</strong>l cacao <strong>de</strong><br />
Africa Occid<strong>en</strong>tal o <strong>de</strong> Brasil. Por lo contrario,<br />
unas prácticas <strong>de</strong> post-cosecha <strong>de</strong>scuidadas<br />
o <strong>de</strong>fectuosas anu<strong>la</strong>rán el efecto positivo <strong>de</strong><br />
<strong>de</strong>terminados material<strong>es</strong> <strong>de</strong> siembra sobre<br />
el sabor.<br />
Figura 3. Panel <strong>de</strong> evaluación <strong>de</strong> calidad <strong>en</strong> el Cocoa R<strong>es</strong>earch<br />
Institute <strong>de</strong> Ghana.<br />
Foto: S. Opoku.<br />
13