Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Formación y experi<strong>en</strong>cia <strong>de</strong><br />
los catador<strong>es</strong>.<br />
Hace falta algún tipo <strong>de</strong> formación int<strong>en</strong>siva para<br />
<strong>la</strong> evaluación organoléptica <strong>de</strong>l licor <strong>de</strong> cacao,<br />
y <strong>es</strong> preferible <strong>la</strong> formación para <strong>la</strong> evaluación<br />
<strong>de</strong>l choco<strong>la</strong>te. Sólo <strong>la</strong> cata hedónica (cata por<br />
prefer<strong>en</strong>cias) se pue<strong>de</strong> realizar con un panel no<br />
<strong>en</strong>tr<strong>en</strong>ado.<br />
Sukha et al (2008) han publicado una guía<br />
<strong>de</strong>tal<strong>la</strong>da para <strong>la</strong> formación y selección <strong>de</strong><br />
catador<strong>es</strong> para <strong>la</strong> evaluación organoléptica. En<br />
r<strong>es</strong>um<strong>en</strong>, se pue<strong>de</strong> formar a los catador<strong>es</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />
id<strong>en</strong>tificación <strong>de</strong> gustos básicos empleando <strong>la</strong>s<br />
sigui<strong>en</strong>t<strong>es</strong> solucion<strong>es</strong> acuosas: dulce (sucrosa<br />
a 5,0g/500 ml), amargo (cloruro <strong>de</strong> quninina<br />
a 0,072g/500 ml), sa<strong>la</strong>do (cloruro sódico a<br />
0,8g/500 ml), ácido (ácido cítrico a 0,25g/500<br />
ml), astring<strong>en</strong>te (ácido maleico a 0,25g/500 ml),<br />
a<strong>de</strong>más <strong>de</strong> atributos re<strong>la</strong>cionados con el licor <strong>de</strong><br />
cacao (afrutado y floral, a conc<strong>en</strong>tracion<strong>es</strong> <strong>de</strong><br />
2 ml/500 ml <strong>de</strong> aromatizante <strong>de</strong> co<strong>la</strong> y <strong>de</strong> agua<br />
<strong>de</strong> azahar, r<strong>es</strong>pectivam<strong>en</strong>te). A continuación, se<br />
pue<strong>de</strong> pasar a <strong>la</strong> id<strong>en</strong>tificación <strong>de</strong> gustos ácidos,<br />
amargos y astring<strong>en</strong>t<strong>es</strong> empleando solucion<strong>es</strong><br />
con conc<strong>en</strong>tracion<strong>es</strong> <strong>de</strong> nivel umbral (<strong>de</strong> 0,1,<br />
0,009 y 0.15g/500 ml, r<strong>es</strong>pectivam<strong>en</strong>te) para<br />
<strong>de</strong>terminar <strong>la</strong> s<strong>en</strong>sibilidad <strong>de</strong> cada persona a<br />
<strong>es</strong>tos atributos.<br />
Un elem<strong>en</strong>to impr<strong>es</strong>cindible <strong>de</strong> <strong>la</strong> formación<br />
<strong>de</strong> catador<strong>es</strong> <strong>es</strong> <strong>la</strong> asociación <strong>de</strong>l sabor a los<br />
<strong>de</strong>scriptor<strong>es</strong> <strong>de</strong> sabor; una vez superada <strong>la</strong> fase<br />
inicial <strong>de</strong> formación re<strong>la</strong>cionada con los gustos<br />
básicos, los catador<strong>es</strong> pued<strong>en</strong> apr<strong>en</strong><strong>de</strong>r cómo<br />
asociar <strong>la</strong>s <strong>de</strong>scripcion<strong>es</strong> <strong>de</strong> sabor<strong>es</strong> <strong>es</strong>pecíficos<br />
<strong>de</strong>l licor <strong>de</strong>l cacao con sus propias experi<strong>en</strong>cias<br />
gustativas anterior<strong>es</strong> o con los <strong>de</strong>scriptor<strong>es</strong><br />
concretos proporcionados, con el fin <strong>de</strong> que<br />
todos los catador<strong>es</strong> llegu<strong>en</strong> a un cons<strong>en</strong>so<br />
r<strong>es</strong>pecto a <strong>la</strong> terminología a emplear. Durante<br />
<strong>la</strong> formación inicial, se pued<strong>en</strong> consi<strong>de</strong>rar<br />
nueve atributos aromáticos <strong>es</strong><strong>en</strong>cial<strong>es</strong>: cacao,<br />
ácido, astring<strong>en</strong>te, amargo, afrutado, floral, a<br />
frutos secos, a ma<strong>de</strong>ra y a <strong>es</strong>pecias. A<strong>de</strong>más,<br />
se pued<strong>en</strong> incluir varios sabor<strong>es</strong> in<strong>de</strong>seabl<strong>es</strong>:<br />
a humo, a jamón, a moho y a ferm<strong>en</strong>tación<br />
inacabada. También convi<strong>en</strong>e pedir que<br />
los catador<strong>es</strong> id<strong>en</strong>tifiqu<strong>en</strong> otros sabor<strong>es</strong><br />
secundarios o <strong>de</strong>fectos apar<strong>en</strong>t<strong>es</strong> <strong>en</strong> los licor<strong>es</strong><br />
<strong>de</strong> cacao (bajo <strong>la</strong> categoría <strong>de</strong><br />
‘otros sabor<strong>es</strong>’).<br />
La formación para <strong>la</strong> cata <strong>de</strong>l choco<strong>la</strong>te <strong>de</strong>be<br />
incluir <strong>la</strong> exposición <strong>de</strong> los catador<strong>es</strong> a una<br />
amplia variedad <strong>de</strong> choco<strong>la</strong>t<strong>es</strong> <strong>de</strong> distintos<br />
oríg<strong>en</strong><strong>es</strong>, para permitir que vayan creando<br />
una biblioteca m<strong>en</strong>tal <strong>de</strong> <strong>la</strong>s asociacion<strong>es</strong><br />
re<strong>la</strong>cionadas con los principal<strong>es</strong> <strong>de</strong>scriptor<strong>es</strong><br />
<strong>de</strong>l sabor <strong>de</strong>l choco<strong>la</strong>te.<br />
Diseño <strong>de</strong> <strong>la</strong> cata, asignación<br />
aleatoria y pr<strong>es</strong><strong>en</strong>tación <strong>de</strong><br />
mu<strong>es</strong>tras.<br />
Los licor<strong>es</strong> <strong>de</strong>b<strong>en</strong> ser evaluados por un panel<br />
<strong>de</strong> al m<strong>en</strong>os seis catador<strong>es</strong> experim<strong>en</strong>tados,<br />
empleándose un diseño <strong>es</strong>tadístico factorial<br />
que incorpore licor<strong>es</strong> ocultos <strong>de</strong> refer<strong>en</strong>cia. Se<br />
<strong>de</strong>be asignar a cada licor un código <strong>de</strong> tr<strong>es</strong><br />
dígitos; y <strong>la</strong>s mu<strong>es</strong>tras se <strong>de</strong>berán distribuir <strong>de</strong><br />
forma aleatoria <strong>en</strong> tr<strong>es</strong> repeticion<strong>es</strong> distintas,<br />
con el fin <strong>de</strong> minimizar los efectos <strong>de</strong> arrastre.<br />
Con anterioridad a <strong>la</strong> cata, se <strong>de</strong>ja que <strong>la</strong>s<br />
mu<strong>es</strong>tras <strong>de</strong> licor alcanc<strong>en</strong> <strong>la</strong> temperatura <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />
sa<strong>la</strong>. Para <strong>la</strong> cata se utilizarán pequeñas tarrinas<br />
<strong>de</strong> plástico; <strong>en</strong> <strong>la</strong> etiqueta <strong>de</strong> cada tarrina se<br />
apunta un número aleatorio <strong>de</strong> 3-4 dígitos,<br />
para asegurar que todas <strong>la</strong>s evaluacion<strong>es</strong><br />
organolépticas se realic<strong>en</strong> a ciegas. Las tarrinas<br />
se cierran herméticam<strong>en</strong>te con <strong>la</strong> tapa<strong>de</strong>ra<br />
provista. Preparar tr<strong>es</strong> réplicas <strong>de</strong> cada<br />
mu<strong>es</strong>tra, y crear un conjunto <strong>de</strong> 18 mu<strong>es</strong>tras<br />
para cada catador. Introducir <strong>la</strong>s mu<strong>es</strong>tras, <strong>en</strong><br />
ord<strong>en</strong> aleatorio, <strong>en</strong> una incubadora <strong>de</strong> baño<br />
seco, un horno <strong>de</strong> cámara limpio o un horno<br />
<strong>de</strong> convección a 55-60°C durante 20 minutos<br />
con anterioridad a su cata, empleando un<br />
temporizador para marcar un intervalo <strong>de</strong><br />
10 minutos <strong>en</strong>tre evaluacion<strong>es</strong>. No se <strong>de</strong>b<strong>en</strong><br />
pr<strong>es</strong><strong>en</strong>tar <strong>la</strong>s mu<strong>es</strong>tras <strong>en</strong> el mismo ord<strong>en</strong> a dos<br />
panelistas durante una misma s<strong>es</strong>ión, y <strong>de</strong>b<strong>en</strong><br />
catarse un máximo <strong>de</strong> seis licor<strong>es</strong> <strong>en</strong> cada<br />
s<strong>es</strong>ión para evitar que se cans<strong>en</strong> los catador<strong>es</strong>.<br />
94