Euskal Literatura IV

argia zetorren, eskolan oso aurreratua. Karrera bat ere ikasi
naita, amabi-amabost urteko izanik, prallle joan nala ere erakutsi
zuen. M. Zarate'k onela: «Mutikoa zala, fraile joan gura
izan eban, karmeldarren komentu batera. Baiña Lekeitioko osabeak
abade egin bear ebala esan eutson». Orrela, beste gazte askctxo
legez, Durango'ko jesuiten Ikastetxera jo zuen latin eta
abar, ots, giza-ertiak ikastera. An zan —bat aipatu— ikaskide
bezela Pio Montoia.
Joakin Zaltegi ere, Durango'n bertan, ikasldde izan zuen.
«Leendik —diosku onek— elkar Durango-n ezagutu genuen:
Urkiaga latinaren laugarren urtean ari zen, Erretorikan alegia,
ni, berriz, leenengo urtean ari nintzen. Garai artan euskaltzale
ote zenik eztakit arean... Gero, Loiolaratu ginen biok, 1921'garreneko
Uztailaren 15'nerako edo, batak bestearen berri iakiteke.
Loiola-n asi-berri elkarrekin batera asi ginen... 1924'garren
urtetan «iunior» bezala latin, eladera ta elertiak ikasten ari ginen
euskaldunok, euskaltzale gertatu ginen». Bertan ziran Urkiaga,
Ibiñagabeitia, Iñaki Goenaga, P. Muxika, G. Larrañaga,
Argarate, Sarobe, Martikorena, Korta anaiak, Zubiaga, Gaztelumendi,
ta abar, geroztik ere euskal alorrean benetako lana
egin diguten gazteak alegia. An ziran baita eragille bizkor bezela,
Apalategi, Zugatzaga ta Olabide altak ere.
Gazte auek ba-zuten nun idatzi. Zaltegi'k onela: «Guziak
Bilboko Jesus-en Biotzaren Deia-n idazten genuen eta, ileko
asmoa Agirre-tar Iorka-k, eta Peli Areitio-k Berri-On bateratua
ta orrelako batzuk kenduta, aldizkaria osorik geuk gazteok
idatzi izan genuen amar urtetan-edo. Urldaga-k Basaraz izengoitia
zerabilen nonbait» (Olerkiak Lauaxeta, Bilbao, 1974, 8
orrialde). 1925'an agertzen da Lauaxeta'ren lenengo lana, «Begoñako
Amari» deritzan olerkia; 14 lauko dira ondo biribilduta;
«Basaraz, S. J.» darabil izenpetzean.
Olakoetan oi danez, euskaltzde bazkune bat ere sortu zuten
Loiola'n, gero Oña'n eta Marneffe'n beintzat iraun zuena. Loiola'ko
gazte kementsu auek erabaki eder bat artu zuten; elade-
146