Euskal Literatura IV

zionez, «nere eresi-ikasketen amai ona irixte arren», azterketak
egitera. Astigarraga'n il zan, bere etxean, arratsaldeko ordu
bietan, 1916-10-20'an, bere eresi-ikasketak Madrid'en amaltuta
etxeratu zanean, aln zuzen ere. G. Muxika'k, minduta,
onela idatzi zuen bertatik: «Guztion jarral dabil beti eriotza.
Euskelzalien jarrai ere bai; atseden asko gabe alere! Beti dira
mingarriak bere egikizun ixillak; mingarriagoak, ordea, oraingoan
bezela, bere alzto otz ta zorrotzez, gazte bikain baten bizialdia
ebakitzen duanean. Elzo-Azpiazu'tar Jose erarnan digu»
(Euskal Esnalea, 1916, 296 orr.). J. Gartzia Goldaraz'ek, geroago
Valladolid'eko Gongotzaia izan zanak, olerki sentikor bat
atera zion.
OLERKARI.—Euskaltzale ta abertzale genuen Eltzo. Ez al
dabiltza biak batera? Alkarregandik eten eziñik, ez ote ditugu?
Etsi-etsian erria malte duenak arriskuan dagoen bere izkuntza
galzkatzeko ere lerrenak egingo. Eltzo'k onela: «Ama euskerea
gaizkatzeko, guztiyen alak batu bear dira; ez dakusku ba gure
ele txukunaren etsai alixak berau ito nayean geroz geyago sayatzen
dirala? Besoak bular-gañetan jarrita amaren zoritxarra aldendu
nal ez duan semea gaixtoa da edo zoroa. Ez det uste zoroa
nalzenik, eta gaixtoa ez det izan nal. Nik euskerea malte
det, euskalduna naiz-ta; nik seaskatik oiñarte ezpañetan darabilten
ele kutun cni, edo-zer zor diot» (Euskal Esnalea, 1916,
297 orr.).
Egia ala ere ez dago itzetan, egiñetan balzuk. Ori adierazi
naita, Eltzo'k, ikastolan irakatsi ta musika-galak bikalndu ezezik,
idatziz agertazi zigun bere biotza, xamur apala noski. J,
Artetxe'k leen altaturiko bi liburutxo eskuz idatziak, olerkiz ta
bestelako idazkiz beteak zeuden. An zegoen Eltzo'ren lana.
«Gaztea zalarik, bere biozkadak, maltasun garbiz ase nayan zebillen
biotz ura, bi liburutxo ayetan bai zegon. Bere euskal erri
zaletasuna, euskerarentzat zitun maltetasunak, bere gogo-bio-
218