Euskal Literatura IV

laster jabeturik. Alegin orrez gain, Orixe buruz argi ta belarriz
ezin obekoa genduen. Andima'k: «Entzupidez burutxoan sartzen
zitzaizkion itz eta esaerak oro, antxen gelditzen zitzalzkion
betiko tinko ta bizi, entzun zituanean bezin garbi eta argi. Euskal
mintzoaren ikararik izkutuenak ere, bertan arkitzen zuten
oiartzun betea aren gogo-biotzetan» (Omenaldi, 90 orr.).
Olerki-barrutia geroko utzirik, aitor dezagun aurrenik Orixe
itz-lauzko idatzian edo prosan eredu bikain dugula. Ontaz dio
L. Mitxelena'k: «Onekin baikaude zorretan itz-neurtuetarako
doairik eztugun idazleok, izen larri ori nere buruaren gaiñean
ezartzeko baimena ematen badidate. Ormaetxea jaunari eskerrik
batez ere, etzen eten gure artean eteteko zorion egon zen
«gure asaben lokarri zaarra». Bere bitartez eldu zaizkigu askori,
oartzen ez giñalarik sarritan, lau mendetako euskal-idazleen
mintzaera dotorea ta ikasia, ta bertsolarien etorri ugaria ta lasaia.
Antziñako aberastasun ugariak gordetzeaz gaiñera, aalegiñean
saiatu da gure izkuntza aldi eta eginkizun berrietarako egokitzen,
izkera zailu, labur, biziago bat moldatzen. Eredutzat
daukagu Orixe prosa-gaietan, balña —eta au da iñork aaztu bear
ez lukeana— nekez eta izerdiz bakarrik urbil gakizkiokean eredutzat»
(Euskera, 1958, 37 orr.).
Euskal idazleetan, Orixe, ugaria bezin antzetsua dala ukaeziña
dugu. So egizu zenbat liburu osatu zizkigun, eta guztiak
dauzkazu ederrez plin-plin gaiñezka. Norbalt bear izaten dugu
geienik barruan daramagun lerari zirkin eragiteko. Nork jarri
ote zuen orexatarra euskal bidean, idaz-lanean batez ere? Segura'ko
seme ta euskal idazle jator Aita Lardizabal izan zan
nunbait, Orixe'ren doai bereziak ikusiz, idazkortza artu-erazi
ta idazten ezarri zuena, A. Lardizabal'ek, A. K. Basabe ta beste
josulagun batzuekin, sortu zigun Bilbo'ko «Tesus'en Biotzaren
Deya» (1917-1937) aldizkaria. Emen agertzen dira Orixe'ren
lenengo lanak, bertsoz eta itz-lauz agertu ere, Aldizkari orren
lendabiziko zenbakian dator «Igesi» olerkia, Orixe'ren lenengoa
noski, argitaratua. Ondoren ere ortxe eman zizkigun ainbat latin
229