Euskal Literatura IV

Orixe'k orrela jokatu zuen. Etzan sasi-jakintsu Elade'ko ta
Lati'ko izkuntzetan, ezta oietan idatzi ziguten gizaseme ederzaleen
lanetan ere; ederki ezagutzen zituen Omer, Bergili, Obidi,
Orati ta abar. Oien olerkiak itzultzen saiatu zitzaizun ikasle
zalarik. Ezta etzuen albora utzi euskaldunon antziñatiko olerkera,
gure bertsolarien jokabide zaarraz jabetu zan osorik. Eta gisa
orretan, klasikuenaz geurea naasirik, oi ez bezelako eder-adierazte
bikaiña sortu zigun gure olerki-barrutian. Gure bertsolariarena
dugu —diosku Oteitza'k— gure arteko jardunik
garbi, argi ta sentikorrena (Quousque tandem...\, 1963, 9).
Erantsi edo lot ezazu au antziñako eder-zaleen jardunarekin,
eta or duzu euskal olerldrik bikaiñena, gaurkoa ta betikoa. Orixe
egin zigun N. Ormaetxea'k, eta orixe dugu ark utzi zigun
olerlda.
«Orixe-k obra ugaria utzi digu —idazten du Gaztelu'k—,
bal itz lauz bai neurtitzez, berebaitarikoa edo itzulia, beharbada
euskal idazle batek luze-zabalean eta kalidadez iñoiz utzi duen
larriena, andi-andizka arturik. Aipatu diran lanaz galñera, bereak
ditu Estetikaz, Filosofiaz edo Ontologiaz egindako saiaerak,
eztabaidazko, irizpenezko, gramatikako, joskera-legezko t.a.
lanak. Baiña bere idazlan guzien artean, neurtitz-lanak ditu,
batez ere «Euskaldunak» poema, «Barne-muinetan» eta erbestean
ondutako olerki-sallla, maisu-lan bezala nabari diranak.
Iñork ez ditu berak bezala lituratur jakintza jatorra atzerriaren
laiñotasuna ta bakuntasuna elkartu ahai izan. Bere poesi mistikogatik
Aita Estefaniak zuzen bal zuzen esana dauka: poesi jatorra,
gain gainekoa, oro dendu, gartxu, osasun, nalz kristauarauz,
naiz antze-arauz» (Euskaldunak, Donosti, 1972, XXXIII
orr.).
Kcmillas'en (1915) malxutza egin zuenean asi zan olerkiak
onduten; ordukoak ditu amar, «Nere ama», «Mañasi», «Gorriti'ko
andreak», «Lenengo ortza, «Laiariak», eta abar, gaztetako
oroiz beteak. Ondoren asi zan Jesus'en Biotzaren Deya'n lan
ugariago egiten. Edu orretan azi ta koskondu zitzaigun poesi-
234