islam%20akaidi

291
İSLAM AKAİDİ
müşrikler inanç ve davranışlarında atalarını taklit etmeyi ölçü almışlardır.
"İbrahim sordu: 'Nelere tapıyorsunuz?' Onlar: 'Putlara tapıyoruz. Onlara
bağlanıyoruz.' 'Çağırdığınız vakit sizi duyuyorlar mı? Yahut size bir fayda ve
zarar verirler mi?' 'Hayır, ama babalarımızı da bu şekilde bulduk.” (26/Şuara,
70-77). Müşrikler putların geçerliliğini geleneğe bağlıyorlar. Delil yerine
taklitçiliği tercih etmeleri, şirkte kalmanın motivi olup, aynı zamanda Allah'a
ortak koşanların düşünce esasını teşkil eder.
Atalardan miras olarak alınan sosyal normların ve bunlara bağlılığın en
olumsuz tarafı, toplumun yahut bireyin hidayete ermesi için bir aşama olan
sosyal veya bireysel değişimi engelliyor olmasıdır. Mesela, cahiliye toplumlarını
hidayete çağıran, onlarda bir değişim süreci başlatmak isteyen bütün
peygamberle bu sosyal motiv ile karşı karşıya kalmışlardır. Geçmişi üstün
görme ve beğenme duygusu, sosyal değişme karşısında kalan toplumlarda
sıkça görülen bir olaydır. Çünkü adetlerine bağlı olan toplumlar değişiklikten
rahatsız olur. Fakat bu durum adetlerin niteliğine göre de değişiklikler arz eder.
Kendisine veya geçmişine kusur isnad etmek, insana zor gelir. Dolayısıyla
önceden beri yürürlükte olan çok sayıdaki adetlerden insanı vazgeçirmek güç
bir meseledir. Özellikle köklü bir geçmişe sahip toplumların, yıllar öncesi, hayat
normlarının bir birikimi olan geleneksel yapıyı değiştirmenin kolayolmadığı
görülüyor. Çünkü söz konusu geleneksel yapı toplum bireylerinin tamamının
katılımıyla bir kültür birikimi meydana getirmiştir. İşte toplum vicdanında
kemikleşen bu dahili geleneksel yapıyı değiştirmeyi başaran, aynı zamanda
toplumu İlahı geleneğe davet eden İslam olmuştur.
İslam'ın ilk dönemde değiştirmeyi başardığı toplumun geleneksel yapısı
içerisinde dinin konumunu incelediğimizde, dini inanç ve davranışların samimi
bir insan ifadesi olmadığı, körü körüne atalara bağlılık olduğu görülür. Psikososyal
açıdan bir değerlendirme yapıldığında, İslam öncesi Araplarda
putperestliğin gerçek manada bir "din" olmaktan ziyade, kutsallaştırılmış
geleneklere bağlı ve bir dereceye kadar sosyal düzeni sağlayan davranış
kuralları olduğu sonucuna varılır. Cahiliye devri Araplarında “din” ferde göre
değişen bir inanç olmaktan çok, kollektif kabile şuurunun davranışlar şeklinde
tezahür eden bir görüntüsüdür; realitenin üstünde sadece vicdana hitap eden
bir duygu veya düşünüş biçimi değildir. Kısacası inanç, sosyal çevrenin empoze
ettiği bir davranış şekliydi. Rasyonel değerlendirmelerden uzak, körü körüne
robotvari mekanik bir taklitçilik geçerliydi. Önemli olan atalara bağlı kalarak örf
ve adetlere uygun şekilde hareket etmekti ..