Jacek Kajtoch.

Zimna ciśnie cię mogiła,
A nasz glos cię nie doleci;
Tę jedyną masz zabawę,
Gdy wiatr świszczę w suchą' trawę".
(„Młody Bonczyk swemu Ojcu na
imieniny")
Matka odumarła Bonczyka w 1847 roku. Był to czas wielkiego
głodu i tyfusu. Epidemia opanowała powiaty pszczyński, rybnicki,
raciborski, gliwicko-toszecki, bytomski, lubliniecki i oleśnicki.
Ogółem zachorowało osiemdziesiąt tysięcy ludzi, zmarło szesnaście
tysięcy. Powiat pszczyński stracił dziesięć procent ludności.
0 społecznych przyczynach tej klęski w ten sposób pisał Wilhelm
Wolff, przyjaciel Fryderyka Engelsa, jeden z pierwszych członków
Związku Komunistów, znawca stosunków na wsi śląskiej: „
,,[...] głód i epidemie i cała górnośląska nędza są koniecznym
wynikiem bezczelnej gospodarki wyzyskiwaczy-raubritterów, owej
„martwej ręki" gospodarki dominialnej, owej indolencji rządu,
który patrzył obojętnie na wszystko, co nie sprzeciwiało się
świętemu pruskiemu prawu krajowemu, co nie naruszało spokoju
i wygody chrześcijańsko-germańskiej kasty urzędniczej [...]
Ze wszech stron wyzyskiwany, maltretowany, poniżany, biczowany,
zakuwany w kajdany musiał wreszcie chłop górnośląski
dojść do tego stanu, w jakim znajduje się dzisiaj. Śmierć głodowa
1 zaraza dojrzały jako ostatnie owoce na owym chrzęścijańsko-
-germańskim gruncie [...] Na barłogach ze zbutwiałej czy przegniłej
słomy złowieszczy anioł zarazy zbiera najobfitsze żniwo.
Oto owoce stuletnich, łaską bożą uświęconych królewskich rządów
i działalności sprzymierzonych z nimi junkierstwa i biurokracji."
3
Ofiarami tyfusu głodowego były matka i dwie siostry późniejszego
poety:
„Najprzód zasnęli matka! w dzień świętej Lucyi
Nieśliśmy ich do grobu w smutnej procesyi.
Potem umarła Rózia, a po długich mękach
Zgasła siostra Kostusia na ojcowskich rękach.
Uciekł doktór Meizlibach! Ludzie nas mijali,
Z dala tylko za płotem stojąc, mnie pytali,
Czyli jeszcze żyjemy."
(„Stary kościół miechowski" II, 373—379")