Jacek Kajtoch.

Dzień wczorajszy Miechowic, którego ogólne zarysy przedstawiono,
wyłaniał się z bogatego materiału anegdotycznego, uplastyczniającego
narrację i wnoszącego humor. Specjalnie szczodry
był poeta w księdze VII: tam znalazły się opowieści starego Bonczyka
o wojnach napoleońskich i przemarszu zdążających pod
Lipsk Kozaków, o szkole w Tarnowskich Górach i lekarzu Wichmanie,
tutaj także satyryczny portret otrzymali ks. Bijak i nauczyciel
Nicią, znani hulacy. Anegdota była formą, w której Bonczyk
czuł się najlepiej. Znajdował w niej ujście jego talent humorysty.
Poeta pozwalał sobie w anegdocie na żarty z osób, które
w innym wypadku potraktowałby serio (np. pisarz unikał zazwyczaj
żartów z przedstawicieli duchowieństwa, odstępstwem
od tego jest opisanie wcale niebogobojnego żywota ks. Bijaka).
Niektóre strony życia dawnej wsi poznajemy ponadto ze wspomnień
stodolnego Fołtyna i folwarcznych najemników, Ciury i Łukaszczyka
(Ks. I i V).
Dla chłopskich bohaterów poematu zniesienie pańszczyzny,
które de jure nastąpiło w początkach XIX wieku (w rzeczywistości
jednak uwłaszczenie ciągnęło się aż do połowy stulecia),
było przełomem w życiu:
„Na pańskie już cię nikt nie woła,
Żyjesz jak Adam w raju"
— mawiał ojciec pisarza.
W „Starym kościele miechowskim" nie jest jednak najistotniejsze
bogactwo 1
realiów społecznych, odtworzenie przeszłości,
ale zrozumienie i stałe podkreślanie dokonującego się przełomu,
coraz szybciej następujących przemian, stanowiących rezultat
burzenia starego porządku (zniesienie pańszczyzny miało tutaj
zasadnicze znaczenie) i rozwoju przemysłu. W śląskim okręgu
przemysłowym (obejmował powiaty: toszecko-gliwicki, tarnogórski,
bytomski, zabrski i katowicki) już w połowie wieku rolnictwo
przestaje być podstawową gałęzią produkcji. W 1861 roku
41 proc. ludności zajmowało się uprawą ziemi, w 1867 roku
28 proc, w 1882 roku 18 proc, w 1907 — tylko 6 proc. Proletariat
rolny stanowił 55,4 proc. ogółu śląskich rolników. Odpływ
ludności wiejskiej do fabryk i górnictwa w miarę upływu czasu
stawał się coraz większy. W latach 1861—1882 na sto ha użyt-