Jacek Kajtoch.

„Nie jestem bogatym,
Aleć też nie dłużnikiem; pracują, a zatem
Ma się niecoś gotówki, co się uzbierało
Za kamienie z mej skały, niewiele, nie mało
byle stykło!"
— mówił z godnością, zapraszając proboszcza na ślub córki.
(VI, 407—411)
Centralnym problemem poematu stają się zmiany w świadomości
społecznej: przewartościowywanie starych opinii i narastanie
nowych ideałów życiowych, odpowiadających przemianom
w strukturze społeczeństwa. Rewaloryzacji nie oparli się nawet
najwyżej stojący w hierarchii społecznej. Sposób życia Mleczków,
szlachty rodowej, byłych właścicieli Miechowic, spotkał się
z ogólną dezaprobatą. Mleczkowie prowadzili pański, szlachecki
tryb życia, polowali, bawili się, egzystencję opierali na zyskach
z lasu i ziemi.
Takiemu modelowi obyczajowemu, feudalnym wzorom życiowym
miechowiczanie przeciwstawiają nowe, pozytywne przykłady.
Czerpią je z życiorysów Ignacego Damesa, kupca, jednego
z późniejszych właścicieli wioski, urzędnika dworskiego Grundmanna,
Karola Goduli, nazywanego wówczas „królem cynkowym",
i Franciszka Winklera, właściciela kopalni i ostatniego dziedzica
Miechowic.
O Grundmannie Bonczyk mówił:
„Widziałeś Grundmanna,
Co jest pierwszym urzędnym u naszego Pana
On nie jest szczep pałaców, lecz z rodu niskiego,
A jednak do godności stopnia wysokiego
Wyniosły go zdolności i potęga ducha. [...]
A skądże to ze szkoły! Uczył się, pracował,
Za to plony stokrotne pilności żniwował".
O Goduli powiedział:
(IV. 59—68)
„A skądże nasz Godula Z Ballestrema sługi
W krótkim czasie się wykluł graf Ballestrem drugi.
Umiał czytać i pisać, szczędził i kupował,
Jedne miał tylko rękę, a światem kierował!