Jacek Kajtoch.

ligii katolickiej zyskiwali sobie przy wyborach głosy polskie, w zamian
za to posłowie centrowi stawali niejednokrotnie w obronie
praw języka polskiego. [...] Centrowcy jednak ograniczali się co
najwyżej do wstawiania się za językiem polskim w szkołach,
zwłaszcza na niższym szczeblu. [...] Nie życzyli sobie też centrowcy
bynajmniej rozwoju pełnego uświadomienia narodowego
wśród ludu śląskiego". 10
Niełatwo rozstrzygnąć, jakie motywy przeważały, kiedy
Bonczyk podejmował decyzję energicznego przeciwstawienia się
w swojej parafii represjom Kułturkampfu. 11
Występował przeciwko
duchowi protestanckiemu i usiłował przeciwstawić się procesom
laicyzacyjnym, jakie przechodziły wówczas przez Europę.
Niemałą jednakże rolę przy zgłaszaniu akcesu do Centrum odegrał
wzgląd na interesy narodowe. Bismarck podjął walkę z katolikami,
aby złamać opozycję i umocnić władzę pruską w cesarstwie
niemieckim, ale równocześnie represje skierował przeciwko
Polakom. Konsekwencją przecież wymienionych przed chwilą dekretów
był ostry kurs germanizatorski na Górnym Śląsku. Regencja
opolska np. zaprowadziła we wrześniu 1872 we wszystkich
szkołach język niemiecki jako wykładowy, tylko religii nauczano
po polsku, ale wyłącznie na najniższym szczeblu. Zabroniono
nauczania języka polskiego w szkołach ludowych i seminariach.
W tym stanie rzeczy dla nielicznej inteligencji polskiej (składał
się na nią głównie kler) nie było innego wyjścia, jak poprzeć
zmagania Centrum.
Zmagania, jakie miały miejsce na Śląsku w latach Kułturkampfu,
wywarły przemożny wpływ na całe pokolenie. Zaangażowali
się prawie wszyscy. Ewolucja, której 1
ulegali, wykazywała
pewne rysy zbieżne: mianowicie na początku Kułturkampfu większość
działaczy i pisarzy śląskich opowiedziała się po stronie Centrum.
Z biegiem lat jednak wyzwalano się spod jego wpływów;
stopień świadomości narodowej jednostek był tym większy, im
szybsze tempo przybierał proces odchodzenia od haseł Centrum
i uświadamiania związków z innymi regionami Polski. Można go
prześledzić na kolejach życia kilku ówczesnych autorów. Rzecz
oczywista, najmocniej był związany z działalnością Centrum
Karol Miarka. Kierowany przez niego „Katolik" przyczynił się
w dużym stopniu do zwycięstw katolików w wyborach do par-